Wat is Parentificatie en hoe kan dat tot Codependentie leiden?

Ammy van BedafHechting

Parentificatie, wat ís dat? 

En Codependentie, wat is dát? 
En bovenal: hoe kan Parentificatie tot Codependentie leiden? 
Ik laat ook zien dat je al heel snel verbetering in je gedrag en in je gespreksvoering kunt realiseren. 

Wat is Parentificatie?

Parentificatie is het emotioneel misbruiken van een kind. Emotioneel misbruik is een synoniem van Parentificatie. 
Het emotioneel misbruik of de Parentificatie gebeuren natuurlijk onbewust en onbedoeld. 

Hoe kan Parentificatie in de jeugd er uit zien?

Dat is als een kind zich zorgen maakt over (een van) de eigen ouders.
Het kind neemt de rol van (een van) de ouders over en voelt zich verantwoordelijk voor het welbevinden van (een van) de ouders.
Op deze manier wordt het kind in een volwassenrol geplaatst. 

Hoe wordt Parentificatie veroorzaakt?

Parentificatie ontstaat door twee belangrijke aspecten. 
De belangrijkste oorzaak van parentificatie is dat de ouders een ongelijkwaardige relatie hebben. De ene ouder is de dominante ouder en de andere ouder is de ondergeschikte ouder. Het kind ziet dat de ondergeschikte ouder niet opkan tegen de andere ouder. Hierdoor krijgt het kind te doen met de ondergeschikte ouder. 

Ruzies

Een andere oorzaak van parentificatie is dat er ruzies, spanningen en conflicten tussen de ouders zijn. Onbewust neemt het kind het dan op voor de ouder die elke keer het onderschip delft. Het kind heeft namelijk te doen met de ouder die niet opgewassen is tegen de andere ouder.

Ongedaan maken

Deze ruzies vloeien overigens ook weer voort uit een ongelijkwaardige relatie.
Want het is door ruzies dat ouders de ongelijkwaardigheid proberen ongedaan te maken.
Wat niet mogelijk is, omdat de ongelijkwaardigheid ingebakken zit in de relatie. 

Klaagt, zucht, huilt

Wat het emotioneel misbruikte kind ook merkt is dat de ene ouder zich beklaagt over de andere ouder.
Of een ouder die zucht of huilt.
Een ouder die zegt dat er niets aan de hand is, terwijl het kind overduidelijk ziet dat er heel veel aan de hand is. 

Spanningen en stress

Vrijwel al mijn klanten hebben in hun jeugd spanningen tussen hun ouders meegemaakt.
Dit veroorzaakt bij een kind veel stress. 
In het zich ontwikkelende kindbrein worden dan al stress-verbindingen aangemaakt, die later heel makkelijk te triggeren zijn.

Triggeren

Dit triggeren van de in de jeugd ontwikkelde stress gebeurt bijvoorbeeld als er een overeenkomst is met een situatie uit de jeugd. Dat zijn situaties waarbij je je in de steek gelaten hebt gevoeld, of waarin je je niet serieus genomen hebt gevoeld, waarin je je afgewezen hebt gevoeld of waarin je de controle kwijt raakt. 

Waarom is Parentificatie bedreigend voor het kind?

Parentificatie of emotioneel misbruik is voor een kind bedreigend, omdat het kind, zowel feitelijk als emotioneel, afhankelijk is van de ouders. 
Het kind denkt: Als papa en mama het al niet redden, wat moet er dan van mij terechtkomen?
Door parentificatie voelt het kind zich feitelijk bedreigd in haar of zijn bestaan. Het voelt voor het kind aan als een zaak van levensgevaar. 

Verlatingsangst

Het kind ontwikkelt dan al in de jeugd verlatingsangst
Deze verlatingsangst wordt niet alleen door Parentificatie/emotioneel misbruik veroorzaakt, maar ook door affectieve verwaarlozing en door geestelijke mishandeling, en door eventueel seksueel misbruik en door eventuele lichamelijke mishandeling. 
Bindingsangst en verlatingsangst zijn twee kanten van dezelfde medaille. 

Moeilijk herkennen

Ik heb echter ontdekt dat Parentificatie of te wel emotioneel misbruik het aspect van een emotioneel ongezonde jeugd is, dat de meeste gevolgen heeft voor het volwassen leven. Het is ten eerste het meest hardnekkig aanwezig. Daarnaast is het moeilijkste aspect om bij jezelf te herkennen. En het is het moeilijkst om van los te komen.

Te doen hebben met de ander

En van alle patronen van vroeger duurt herstel van parentificatie het langst. Dit komt door het aan het emotioneel misbruik verbonden gevoel van te-doen-hebben met de ander. Dit te-doen-hebben met de ander merken we later ook weer bij onze partner. 
Daarom levert herstel van parentificatie ook zo enorm veel op voor je verdere leven. 
En je merkt al verschil vanaf het moment dat je met je herstel aan de slag gaat. 

Schuldgevoel

En door het emotioneel misbruik in de jeugd, krijgen we schuldgevoel naar onze partner als we liever de relatie zouden willen verbreken. Het beëindigen van de relatie lukt ons dan niet vanuit schuldgevoel.
En dit is het vroeger weggestopte schuldgevoel vanuit je jeugd naar de ondergeschikte ouder, die je toen evenmin kon helpen en redden. Dát maakt het zo hardnekkig. 

Ongelijkwaardigheid 

Beide ouders zijn zich overigens niet bewust van de ongelijkwaardigheid van hun relatie. Zij vinden dit een normale situatie. Dat zij dit een normale situatie vinden, komt omdat ook hún ouders een ongelijkwaardige relatie hadden, met een dominante en een ondergeschikte ouder. Zij weten dus niet beter. 

Kinderen

En de kinderen zullen op hun beurt ook weer, onbedoeld en onbewust, een ongelijkwaardige relatie aangaan. Dat is omdat ze, logisch vanuit hun jeugd, ook weer blind zijn voor de ongelijkwaardigheid. Ze denken dat ze voor zichzelf opkomen, maar hebben, logisch, niet door dat de ongelijkwaardigheid ingebakken zit in de relatie. 

Bestaansrecht

Sterker nog: de ongelijkwaardigheid is het bestaansrecht en het fundament van de relatie. 
Een dominant iemand zal namelijk altijd onbewust een ondergeschikt iemand uitkiezen als partner. Want een andere dominante partner, dat kan de dominante partner natuurlijk niet verdragen.

Jeugdpatronen

En een ondergeschikt iemand zal onbewust een dominante partner kiezen. Want de ondergeschikte partner wil niet een ondergeschikte partner. Die wil een ‘sterke’ partner, die haar of hem veiligheid en bescherming biedt. 
Een dominante en een ondergeschikte partner zullen elkaar dus vinden.
Dat doen ze onbewust vanuit hun eigen jeugdpatronen van vroeger. 

Rollen

Het gebeurt niet vaak, maar de rol van dominante en ondergeschikte partner kan ook verschillen per relatie. Zo kun je in de ene relatie de dominante rol hebben, en je in een volgende relatie terugvinden als de ondergeschikte partner. Het gebeurt dus niet zo vaak, maar het komt voor. 

Gevolgen van Parentificatie

Wat zijn de gevolgen van Parentificatie?
Parentificatie in de jeugd heeft tijdens de jeugd al de volgende gevolgen.
Het kind cijfert zich weg, want het wil de ondergeschikte ouder helpen en redden.
Het kind kan daarnaast nooit zichzelf zijn, want het houdt voortdurend de situatie tussen de ouders in de gaten. 

Hoe kan dat er feitelijk uit zien?

Dat kan er als volgt uit zien: 
Het kind helpt uit zichzelf mee in het huishouden, of op de boerderij, of in het bedrijf. Omdat het zich verantwoordelijk voelt. Het kind kan dan dus niet kind zijn en kan niet spelen. En spelen is wat een kind vooral hoort te doen.

 

In geval van parentificatie kan kind geen kind zijn.

 

Bemiddelen

Het kind kan zich bemoeien met de ruzies.
Dat doet een kind door te bemiddelen.
Of door er letterlijk tussen te springen als de ene ouder fysiek geweld gebruikt tegen de andere ouder.

Overbelasting

Los van dat het kind op geen enkele manier kind kan zijn, wat op zich al beschadigend is, krijgt het een veel te zware verantwoordelijkheid op zich. Het voelt zich verantwoordelijk voor het voorkómen van ruzies en spanningen tussen de ouders. Terwijl het kind er natuurlijk geen enkele invloed op heeft. Dit is een grote psychische belasting voor het kind. Het kind kan deze zware en onmogelijke taak onmogelijk dragen. 

Angst

Het kind is feitelijk en emotioneel volledig afhankelijk van de ouders. Daarom voelt het redden van (een van) de ouders voor het kind aan als een zaak van levensbelang. Hierdoor voelt het kind voortdurend angst, spanning en stress: of het kind wel voldoende zal kunnen doen. 
Dat kan het kind nooit… omdat het kind niet de oorzaak is van de ongelijkwaardigheid van de relatie van de ouders. En dan kan het kind ook nooit de oplossing zijn. 

Doorgaan

Het kind merkt dat haar of zijn inspanningen geen vruchten afwerpen. Daardoor gaat het kind nog beter zijn best doen. Het kind kan niet weten dat dit geen enkele zin heeft. 
Dit doorgaan en niet opgeven is een grote oorzaak ervan dat het kind ook later, in een relatie, in het werk of in de mantelzorg, niet kan minderen, niet langzamer aan kan doen, en al helemaal geen stop-knop heeft ontwikkeld.

Volwassen leven

Het kind gaat later, in het volwassen leven, ook door. Het heeft namelijk nooit anders geleerd.
En dat doet het kind later in de relatie, in het werk en/of in de mantelzorg.
En dat doet het tot het burn-out is. Of totdat het depressief is. 
Beide zijn het gevolg van zelfverloochening.
Zelfverloochening uit de jeugd, door het emotioneel misbruik in de jeugd. 

Ik heb uitgelegd wat Parentificatie is, hoe het ontstaat, en wat de gevolgen zijn.

Ik ga nu eerst uitleggen wat Codependentie inhoudt.

Tenslotte ga ik aangeven hoe en waardoor Parentificatie in de jeugd kan leiden (en heel vaak leidt) tot Codependentie. 
En dat je bij herstel resultaten op korte termijn hebt.

Codependentie, wat is dat?

Codependentie is een wederzijdse afhankelijkheid tussen partners. 
Beide partners zijn zich in de meeste gevallen niet bewust van deze afhankelijkheid. Onbewust zullen ze er ook alles aan doen om die ongezonde afhankelijkheid in stand te houden. Die afhankelijkheid is namelijk het bestaansrecht van hun relatie. 

Hoe kan die afhankelijkheid er uitzien?

De afhankelijkheid kan heel veel verschillende vormen hebben.
Het is sowieso emotionele afhankelijkheid: het niet zonder de ander kunnen. 
Dat is op zich emotioneel niet gezond.
Een gezonde relatie is een namelijk een verbinding tussen twee emotioneel onafhankelijke en zelfstandige mensen. 

Financieel

De afhankelijkheid kan ook financieel zijn, waarbij de een afhankelijk is van het geld dat de ander inbrengt. Het geld wordt dan door de geldinbrenger onbewust ingezet om de ander afhankelijk te houden. Als de ander bijvoorbeeld een opleiding wil gaan doen of werk wil gaan zoeken, wordt dit ontmoedigd. Omdat de ander dan financieel onafhankelijk wordt. 

Helpen

Ook kan de afhankelijkheid er zijn in de vorm van de ander helpen, redden of verzorgen. De ander pamperen. Het pleasen van de ander. Zorgen dat alles voor de ander klaar staat. 
Of meedenken met de ander. Of werk of een geschikte opleiding voor de ander gaan zoeken. De ander wordt dan als een kind behandeld. En die ander láát zich dan als een kind behandelen. 

Hoe leidt Parentificatie tot Codependentie?

Hoe leidt Parentificatie in de jeugd tot Codependentie in latere relaties?
Om dat uit te leggen, is het nodig dat ik eerst aangeef dat geparentificeerde en dus emotioneel misbruikte kinderen, emotioneel niet volwassen hebben kunnen worden.
Omdat zij emotioneel niet veilig gehecht zijn. 

Onveilig gehecht

Ongeveer twee jaar geleden las ik in de krant een klein artikeltje. Het ging over een wetenschappelijk onderzoek. Uit dat onderzoek was gekomen dat 40% van de huidige volwassenen, wereldwijd, onveilig gehecht is. 
Hun ouders waren niet in staat om met hen als kind een emotioneel veilige hechting aan te gaan. 

Samengaan

Ik heb sinds 2011, tijdens inmiddels 334 Eendaagse Coachingen, ontdekt dat affectieve verwaarlozing, emotioneel misbruik en geestelijke mishandeling altijd samen gaan. Affectieve verwaarlozing houdt in dat je niet de aandacht, waardering, erkenning en bevestiging hebt gehad waar je als kind recht op had en waar je behoefte aan had. En je voelde je niet serieus genomen en niet gehoord. 

Naar beneden gehaald

En geestelijke mishandeling houdt in dat je naar beneden gehaald werd. Of dat je hoorde dat je dingen niet goed deed of niet goed (genoeg) kon. Dit kan zowel verbaal als non-verbaal zijn geweest. Ook gezichtsuitdrukkingen en gebaren van ouders maken namelijk een grote indruk op kinderen. 

Emotioneel veilige hechting

Ouders die hun kinderen aandacht, waardering, erkenning en bevestiging geven en die hun kinderen serieus nemen en luisteren naar hun kinderen als die hun iets willen vertellen, en die letten op de signalen die hun kinderen uitzenden, zorgen voor een emotioneel veilige hechting met en daardoor van hun kinderen. 

Puberen

Kinderen die veilig gehecht zijn, zullen zich vervolgens rond hun puberteit emotioneel losmaken van hun ouders. Ze zullen zich meer gaan richten op hun (ook emotioneel gezonde) vriendengroep. Het woord puberen en puberteit worden volgens mij dan ook vaak oneigenlijk gebruikt voor als die puberteit niet goed verloopt.

Emotioneel losmaken

Puberteit is het je emotioneel losmaken van je ouders. Dit hoort bij een emotioneel gezonde ontwikkeling.
Puberteit betekent dus niet lastig gedrag van je kinderen.
Net zoals jij in je jeugd transparant reageerde op het gedrag van je ouders, reageren jouw kinderen op het gedrag van hun ouders. 

Gezond gedrag van ouders

Mijn klanten vertellen over wat ze meemaken met hun kinderen en waar ze tegenaan lopen bij hun kinderen. Doordat ze inzicht krijgen in hun eigen jeugdpatronen, zien we in hoe ze dat herhalen bij hun kinderen, of hoe ze dat compenseren naar hun kinderen. 

De twee meest voorkomende aspecten naar kinderen

Wat het vaakst voorkomt is dat onbewust en onbedoeld verwijten worden geuit naar de kinderen, waar de kinderen vervolgens transparant op reageren. 
Ook het uiten van tegenstrijdige boodschappen naar de kinderen komt heel veel voor. Het ene zeggen, en het andere doen. Ook daar reageren kinderen transparant op.

Makkelijk te veranderen

Dit zijn dingen die heel makkelijk te veranderen zijn.  
De dag na een Eendaagse Coaching krijg ik vaak al een mail, waarin staat hoe het kind anders en veel beter reageerde op het emotioneel gezonde gedrag van de ouder. Het een verwijt uiten (vanuit de eigen vroeger weggestopte ergernis tijdens de eigen jeugd) veranderen in het uiten van een wens in de vorm van een verzoek doet al wonderen. 

Moeilijk opvoedbare kinderen

Volgens mij bestaan er dan ook geen moeilijk opvoedbare kinderen. Er bestaan wel ouders die, logisch vanuit hun jeugd, niet hebben geleerd hoe je een emotioneel veilige hechting aangaat met hun kinderen. En hoe je emotioneel gezond communiceert. Dat kan ik je allemaal leren. 

Jezelf alsnog emotioneel opvoeden

Gelukkig is het nog wel degelijk mogelijk om alsnog jezelf emotioneel op te voeden. Hierdoor kun je alsnog een emotioneel veilige hechting aangaan met je kinderen. Ik heb ontdekt hoe je dat kunt doen en ik kan je daarmee helpen. 

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog
je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, ben je bij mij aan het juiste adres,
want ik kan je daarmee helpen door middel van ee
n Eendaagse Coaching

Twee sporen

Het alsnog jezelf emotioneel opvoeden bestaat uit twee sporen:
Enerzijds ga je aan de slag met je patronen van vroeger. Je gaat je ongezonde en beschadigende patronen van vroeger loslaten. Je merkt in de loop van de jaren dat je emotioneel gezonder wordt.

Vaardigheden en gespreksvoering

En tegelijkertijd ga je emotioneel gezonde gedragsvaardigheden en een emotioneel gezonde gespreksvoering aanleren.
Het resultaat hiervan merk je onmiddellijk. 

Doorgegeven

De emotioneel ongezonde patronen worden, onbewust en onbedoeld, van generatie op generatie overgegeven. De Amerikaans-Hongaarse psychotherapeut Nagy noemt dit fenomeen ‘roulerende rekeningen’. Van hem komt overigens ook de term ‘parentificatie’. 
Dat ongezonde patronen van de ene op de volgende generatie worden doorgegeven, noemt hij ‘verticale roulerende rekeningen’. 

Partnerkeuze

En vanuit deze verticale roulerende rekeningen doen we ook weer onze partnerkeuze (dat noemt hij: ‘horizontale roulerende rekeningen’), waardoor die patronen zich weer herhalen. Er zijn verschillende aspecten die aan de volgende generatie wordt doorgegeven. De ongelijkwaardigheid in relaties is er daar één van. 

Ook gezonde patronen

Ook gezonde patronen worden natuurlijk van de ene generatie doorgegeven aan de volgende generatie. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat 40% van de huidige volwassenen in de jeugd te maken heeft gehad met kindermishandeling. Dit is zeer waarschijnlijk dezelfde 40% die emotioneel niet veilig gehecht is. Dan zijn de overigen, 60% van de huidige volwassenen, wel emotioneel veilig gehecht.

Vissen in welke vijver?

Voor het zoeken van een partner vissen we onbewust in onze eigen vijver. Als we niet een emotioneel gezonde jeugd hebben gehad, vissen we in de vijver met andere mensen die ook niet een emotioneel gezonde jeugd hebben gehad. En die 60% die emotioneel een gezonde jeugd heeft gehad, vist in de vijver met mensen die, net zoals zij, emotioneel veilig gehecht zijn. 

Vijver van 60%

Om een emotioneel gezonde en evenwichtige en gelijkwaardige relatie aan te kunnen gaan, is het daarom nodig om zelf in die vijver van 60% emotioneel gezonde mensen terecht te komen. Dan ben je niet meer zoekende, ben je emotioneel onafhankelijk en zelfstandig, en kun je rustig zoeken naar een geschikte partner. Dat doe je door alsnog jezelf emotioneel op te voeden. Dat heb ik zelf gedaan en daar pluk ik dagelijks de vruchten van. 

(Groot)ouders ook

Als je de ongelijkwaardigheid in je eigen relatie herkent, zie je vervolgens dat ook je ouders een ongelijkwaardige relatie hadden. En dat ook je grootouders van beide kanten een ongelijkwaardige relatie hadden.

Kinderen

Je gaat meemaken dat ook je eigen kinderen op hun beurt weer onbewust en onbedoeld deze voor hen ongezonde keuzes maken.
Door je eigen gedrag naar je kinderen te veranderen, kun je dat voorkomen.
Daar kan ik je mee helpen. 

Aangetrokken

We voelen ons aangetrokken tot partners die emotioneel ongeveer even (on)gezond zijn als wij zelf. Doordat kinderen niet veilig gehecht en emotioneel niet volwassen zijn, voelen zij zich later aangetrokken tot partners die dat evenmin zijn. 

Afhankelijkheidsrelaties

Omdat we als kind geen schijn van kans hadden om als emotioneel onafhankelijke en zelfstandige volwassene op te groeien, gaan we, zonder dat we dat doorhebben, afhankelijkheidsrelaties aan, waarin we emotioneel afhankelijk zijn.

Compensatie

Beide partners zoeken dan onbewust bij de ander wat ze in hun eigen jeugd hebben ontbeerd.
Ze zoeken dus compensatie voor datgene wat ze niet in hun jeugd hebben gekregen.
Zoals aandacht en begrip en gehoord voelen en serieus genomen voelen.
Maar dat kan de partner niet geven, want die heeft het evenmin in de jeugd meegekregen.
En zo herhaalt de geschiedenis zich. 

Drama

Het drama is dat we juist zo’n behoefte hebben aan affectie en affiniteit, terwijl we die affectie en affiniteit tegelijkertijd ook nog niet kunnen verdragen.
Dat zou namelijk nu nog te benauwend en te verstikkend voor ons zijn. We zijn het helemaal niet gewend en zouden dat nu nog niet kunnen verdragen.

Emotioneel onbereikbaar

Daarom zoeken we onbewust een emotioneel onbereikbare partner
We zoeken een partner die bijna net zo emotioneel onbereikbaar is als wij zelf.
Of we zoeken een partner die net iets emotioneel onbereikbaarder is dan wijzelf. 

Niet door

We hebben onze eigen emotionele onbereikbaarheid niet door.
Dat is omdat we daar natuurlijk helemaal geen last van hebben. 
We hebben namelijk alleen last van de emotionele onbereikbaarheid van de ander.
Daarom gaan we eerst googelen op ‘bindingsangst partner’. 

Ligt aan de ander

Ook onze partner heeft onbewust een emotioneel onbereikbare partner gekozen.
Het lijkt alsof alleen de partner emotioneel onbereikbaar is.
Dat komt omdat je dénkt dat als hij of zij jouw wel die affectie zou geven waar je zo’n behoefte aan hebt, het goed zou komen. Je denkt dat het helemaal aan de ander ligt. 

Affectie en affiniteit

Wat je niet weet is dat je, vanwege je eigen emotionele onbereikbaarheid, juist een emotionele onbereikbare partner hebt uitgekozen. Omdat je zelf nu nog niet in staat bent om oprechte affectie en affiniteit te ontvangen. Zolang je je aangetrokken voelt tot emotioneel onbereikbare partners, denk je natuurlijk dat het door je partners komt. 

Eigen aandeel

Je hebt daarin voor de helft gelijk. De andere helft is dat dit voortvloeit vanuit je eigen jeugd, waarin je niet de aandacht, waardering, erkenning en bevestiging hebt gehad waar je als kind recht op en behoefte aan had. Daardoor heb je nog niet geleerd hoe je dat kunt ontvangen. En dat is je eigen aandeel in de relatie. 

Emotioneel gezonde partner

Maar als je een emotioneel gezonde partner zou ontmoeten, die met jou een evenwichtige en gelijkwaardige relatie zou willen aangaan, zou jíj degene zijn die afstand houdt. Hetzelfde als jouw partners daarvoor naar jóu toe deden. Je zoekt nu dus nog onbewust die emotioneel afstandelijke partner op, omdat je nu nog zelf die affectie en affiniteit, waar je zo’n behoefte aan hebt vanuit je jeugd, niet kunt verdragen. 

Parentificatie leidt tot Codependentie

Een emotioneel ongezonde jeugd, waarin jouw ouders niet in staat waren om een emotioneel veilige hechting met jou als kind aan te gaan, leidt later tot een afhankelijkheidsrelatie of tot een opeenvolging van afhankelijkheidsrelaties. Zo leidt Parentificatie tot Codependentie. 

Baat

En deze patronen worden van generatie op generatie doorgegeven. Als je alsnog jezelf emotioneel opvoedt, hebben jouw kinderen daar enorm veel baat bij. 
Zij plukken dan meteen de vruchten van jouw emotionele herstel en krijgen emotioneel gezond gedrag aangeleerd. 


Boek

Ik heb een boek geschreven over emotionele pijn in relaties: Stop liefdesverdriet.

Je kunt er in lezen wat je eigen aandeel in je relatie is en wat je er aan kunt doen.

Je kunt een Gratis Probeerversie (inclusief uitgebreide Inhoudsopgave) downloaden:

DOWNLOADEN VAN GRATIS PROBEERVERSIE

Mijn boek is geschreven op basis van een analyse van 150 klantenrapportages en daar staat in wanneer het in relaties niet goed gaat en wat je er zelf aan kunt doen om dat te veranderen.

Je kunt het boek makkelijk bestellen:

BOEK BESTELLEN

(Geen verzendkosten)

Mijn boek is geschreven op basis van een analyse van 150 klantenrapportages en daar staat in wanneer het in relaties niet goed gaat en wat je er zelf aan kunt doen om dat te veranderen.

Dit zijn enkele van de spontane reacties die ik van lezers over het boek heb ontvangen:

‘Je geeft veel concrete tips en dat vind ik zeer waardevol.’

‘Geweldig. Ik vond in je boek wat ik nog niet eerder ergens had kunnen vinden.’

‘Je boek maakt steeds meer los en geeft oplossingen/handvatten. Ik voel me aanzienlijk beter en straal dat ook meer uit. Het grappige is dat naarmate ik meer mijn gedrag herken, ik me zekerder voel. Ik ben al zo blij met dit resultaat!’

‘Je boek is een waardevolle bijdrage voor iedereen die zichzelf wil helpen om met meer plezier in het leven te staan. Die dag ging er voor mij een deur open. Inzien van patronen, opvoeding, zoveel! Ik ben blij met je boek.’

 

Deel dit artikel