Verslaafd aan… relaties

Dit artikel verscheen eerder in Psychologie Magazine, juni 2015. Download dit artikel als PDF.

In een ver verleden schreef ik mijn thesis over Don Giovanni, de ultieme ‘foute man’ uit de kunsten. Ik onderzocht waarom die vrouwenverslinder de ene voor de andere vrouw inruilde. Terwijl ik mij verdiepte in het leven van die player vergat ik één ding: wat bezielt de vrouwen die voor hem in zwijm vallen?

tekst: Katrien Ellen

Volgens Ammy Van Bedaf (55) bestaan ze niet, vrouwen die vallen op foute mannen: ‘je hebt een aandeel van vijftig procent in alles wat er gebeurt en jij bent evenzo of net zo min een “moeilijke” of “foute” vrouw.’ Ammy, voormalig hoofdinspecteur bij de Amsterdamse politie, zat zelf ook ooit vast in een ongezonde relatie.
Inmiddels coacht ze cliënten met een relatieverslaving en schreef ze er een boek over: Stop liefdesverdriet.

Sterke vrouw wordt wrak

Relatieverslaafd zijn betekent niet automatisch dat je de relaties aan elkaar rijgt. Je kan zelfs relatieverslaafd zijn in een dertig jaar durend huwelijk. Volgens Ammy ben je relatieverslaafd als je emotionele pijn of onrust ervaart in je relatie zonder dat je daaraan iets doet, als je een relatie wilt maar niet kan stoppen, als je niet kan loskomen uit een beëindigde relatie of als – nadat de relatie beëindigd is – je verdriet en pijn niet af- maar juist toenemen.

Een relatieverslaafde gaat altijd maar door, legt zijn emotionele pijngrens almaar hoger, wil continu beschikbaar zijn voor zijn partner en gaat zo zijn eigen vrienden, familie en hobby’s verwaarlozen. Leeftijd en geslacht spelen geen rol. Zelf realiseerde Van Bedaf zich na haar vijfenveertigste pas dat er iets schortte.

In 2005 belandde ze in een knipperlichtrelatie met Jan. Terwijl Ammy de oorzaak legde bij haar vriend namen de ruzies en conflicten toe. Toen ze een artikel over relatieverslaving las in een Nederlands magazine dacht ze: dit gaat niet over mij. Toen vond ze het boek Als hij maar gelukkig is in haar eigen boekenkast en gingen haar ogen open. Ze besefte dat ze nog nooit een normale relatie had gehad en dat de problemen in haar vorige relaties niet aan de ander hadden gelegen. Ammy vertelt: ‘Soms sturen mensen mij een mail: “help, mijn partner heeft bindingsangst”.

Helaas is bindingsangst doorgaans wederzijds.’ Ik confronteer Ammy met een citaat uit Geheel de uwe van Connie Palmen waarin vrouwen vallen als vliegen voor rokkenjager Salomon Schwartz. ‘Vanaf het moment dat ze jou ontmoeten moest ik (…) aanzien hoe de een van een sterke, zelfstandige, geestige vrouw veranderde in een boosaardig, behoeftig, ziek wrak.’ Kan niet, zegt Ammy. Evenwichtige vrouwen vallen niet in de armen van een foute man. Zij zouden de signalen onmiddellijk hebben opgevangen.

Onbewuste patronen

Ik moet denken aan Judith (30) van Prinses op de kikkererwt, een hoogopgeleide en verstandige vrouw. Op haar blog schrijft ze over haar leven
als alleenstaande moeder na haar breuk met Dirk, haar oudere vriend die verantwoordelijkheden uit de weg bleef gaan. ‘Af en toe waren er dingen die niet klopten maar ergens in mijn hoofd werden gedachten daaraan gevangen, opgesloten in een ver hoekje of platgeslagen. (…) Maar je loog, Dirk. Je maakte schulden. Je had grote principes over Liefde maar daar was in de praktijk weinig van te merken. Je lag op de bank en liet mij voor dingen opdraaien.’ Toch bleef Judith jarenlang bij die man, omdat voor haar de optie ‘uit elkaar gaan’ niet bestond. Thuis had ze geleerd om niet op te geven en het leven als alleenstaande moeder trok haar allesbehalve aan. Volgens Ammy vormt angst voor eenzaamheid vaak een onbewuste belemmering om een relatie te beëindigen.

Maar als beide partners relatieverslaafd zijn, moeten ze allebei dan niet aan zichzelf werken? In theorie wel maar in de praktijk merkt Ammy dat vaak een van de twee partners meer pijn heeft dan de andere en dat die laatste daardoor niet geneigd is om een oplossing te zoeken.

Daarnaast ontwikkelen beide partners in de loop van hun leven een verschillend overlevingsgedrag. De oorzaak van een relatieverslaving ligt volgens Ammy in de jeugd. Mensen met een relatieverslaving herhalen in hun relatie onbewust patronen van vroeger. Vrijwel altijd zijn ze affectief verwaarloosd, emotioneel misbruikt en geestelijk mishandeld.

In een aantal gevallen zijn ze daarnaast ook lichamelijk mishandeld en/of seksueel misbruikt. Een warme en liefdevolle relatie vinden relatieverslaafden saai of verstikkend omdat ze onbewust spanning zoeken.

Jeugdillusies

Heidi (41), ex-relatieverslaafde, vertelt over het opgroeien met een alcoholverslaafde vader: ‘Het was moeilijk te begrijpen waarom hij niet stopte met drinken. Maar toch bleef ik hopen en volhouden. Je moet ook wel, want wat doe je anders. Ik deed hetzelfde in mijn liefdesrelaties.

Je hoopt dat ze veranderen, maar diep vanbinnen weet je dat dat niet zal gebeuren. Het trekken aan een dood paard is me met de paplepel meegegeven.’ Maar we kennen toch allemaal wel een ‘fout koppel’ dat niet in een disfunctioneel gezin is opgegroeid? Ammy: ‘De problemen in de jeugd zijn vaak niet zichtbaar voor de relatieverslaafde zelf. Zowat 20 % van de bevolking weet niet dat ze als kind emotioneel zijn mishandeld.

Voordat cliënten in het reine komen met hun relatieverslaving is het vaak ontluisterend om te ontdekken hoe het beeld van hun jeugd is misvormd en bestaat uit een aantal illusies – dezelfde illusies die ze herhalen in hun relaties.’

Drama-verslaafd

In haar boek geeft Ammy het voorbeeld van een vrouw die valt voor een man ‘die bij voorbaat al zegt vrij te willen zijn en zeker niet op zoek is naar een relatie … Die in niks rekening houdt met mijn wensen of verlangens, zodat ik als een neuroot naar mijn telefoon zit te kijken, hopend op een berichtje van hem.’ Volgens Ammy is de kans groot dat die vrouw een dominante én een ondergeschikte ouder heeft gehad en dat ze uit medelijden met de ondergeschikte ouder ook in de toekomst onbewust valt op mannen die ze kan redden, helpen of verzorgen.

Onevenwichtige relaties vinden hun voedingsbodem ook in romantische boeken en films. Mensen met een relatieverslaving zijn typisch verslingerd aan drama. In Hollywood heerst het foute beeld dat hartstocht leidt tot liefdevolle relaties. Als de passie maar groot genoeg is zal de liefde zogezegd wel volgen.

Emotionele heropvoeding

Om over een relatieverslaving heen te geraken moet je volgens Ammy eerst inzicht krijgen in de onvervulde emotionele behoeften uit je jeugd. Daarna kan je jezelf opnieuw emotioneel opvoeden. Je moet dus niet per se je partner loslaten maar wel je oude patronen. Ammy had eerder door een burn-out al veel moeten loslaten en zat voor haar relatieverslaving een half jaar in een Norwood zelfhulpgroep.

Sinds 2011 geeft ze eendaagse coachingssessies om relatieverslaafden inzicht te geven in de blinde vlekken uit hun jeugd. Die sessies maken het mogelijk om ongezonde patronen af te leren en evenwichtig gedrag aan te leren. Volgens sommigen ben je pas echt over een relatieverslaving heen als je een nieuwe evenwichtige relatie hebt. Ammy verklaart zichzelf genezen zonder nieuwe partner: ‘Ik ben erg gelukkig nu. Ik ben niet meer zoekende en laat de natuur haar gang gaan. Ik haal voldoening uit mijn leven.’ In a nutshell: als je ooit in een relatie denkt ‘wat een kwal van een man of een bitch van een vrouw’, vraag je dan eerst af ‘waarom ben ik in deze relatie gestapt’ alvorens de schuld bij de ander te leggen.

Deel dit artikel