Gewijzigd op 15 mei 2020 door Ammy van Bedaf

Verlatingsangst en bindingsangst

Over verlatingsangst en bindingsangst bestaan veel misverstanden.  
De indruk bestaat namelijk dat als de ene partner bindingsangst heeft, de andere partner wel verlatingsangst zal hebben. Of natuurlijk omgekeerd: als de een verlatingsangst heeft, dat de ander dan wel bindingsangst zal hebben. Deze gedachte lijkt logisch, maar het ligt veel genuanceerder. 

Wat is verlatingsangst?
Wat is bindingsangst?
En hoe verhouden die twee zich dan tot elkaar?
Dat ga ik je in dit artikel uitleggen.

Verlatingsangst

Verlatingsangst is de angst om alleen te zijn.
Om alleen te blijven.
Om alleen achter te blijven. 
Om alleen over te blijven.
Om in de steek gelaten te worden.

Savanne

Ik las een keer een artikel over hoe dat evolutionair ontstaan zou kunnen zijn. 
Toen onze verre voorouders, 30.000 jaar geleden, op de savanne leefden, ging je een gewisse dood tegemoet als je door jouw stam verbannen werd. Want als je door jouw stam verbannen werd, zou je worden opgepeuzeld door een wild dier, of je zou omkomen van de kou, honger of dorst. 

 

 

Verbonden blijven

Daarom was het van levensbelang om verbonden te blijven met je stam. Mogelijk dat we hier overigens ons schuldgevoel en onze schaamte aan danken. Omdat deze gevoelens ervoor zorgen dat we bij onze stam blijven. Zo zorgen ons vermogen tot schuldgevoel en schaamte voor een hogere overlevingskans. Er is pas een probleem als we een te gróót schuldgevoel hebben. 

Heden

Nu maken we even een stap van de savanne naar het heden. Ik vermoed dat we allemaal het gevoel van verlating evolutionair in ons hebben. Maar dat alleen de mensen die zich in hun jeugd niet serieus genomen hebben gevoeld en zich niet gehoord hebben gevoeld (wat affectieve verwaarlozing is), in hun jeugd ook deze verlatingsangst feitelijk ontwikkelen. 

Emotioneel gezonde opvoeding

Mensen die daarentegen een emotioneel gezonde opvoeding hebben gehad, ontwikkelen volgens mij dus geen verlatingsangst.
Omgekeerd zou dan ook het geval zijn: als je verlatingsangst hebt, heb je een emotioneel ongezonde opvoeding gehad met affectieve verwaarlozing.

40%

Ongeveer 40% van de huidige volwassenen heeft in de jeugd met affectieve verwaarlozing te maken gehad. Maar gelukkig niet iedereen die in de jeugd met affectieve verwaarlozing te maken heeft gehad, merkt later eenzaamheid, leegte, of verlatingsangst. 

Overlevingsgedrag

Veel van de mensen die in hun jeugd met deze affectieve verwaarlozing te maken hebben gehad, hebben hiertegen namelijk overlevingsgedrag ontwikkeld. Zo weet ik dat ik zelf affectief verwaarloosd ben geweest, maar ik heb me nooit eenzaam gevoeld. Tijdens mijn herstelproces kreeg ik pas door waarom ik me nooit eenzaam had gevoeld. 

Altijd bezig

Dat was omdat ik er, onbewust, alles aan deed om maar niet niks-te-doen-te-hebben. Ik was dus altijd bezig. En ik vond dat heel normaal. En met ‘altijd’ bedoel ik: altijd. Om te voorkomen dat ik niets te doen zou hebben, had ik, onbewust, een heel gestructureerde agenda. Ook dat vond ik volstrekt logisch.

Gevlucht

Ik zou het toen ontkend hebben, maar later zag ik in dat ik, door mijn full time baan, door mijn universitaire studie aan de Open Universiteit en door het doen van hele triatlons, ik best wel workaholic ben geweest. Het zag er alleen niet zo uit. Het bood me status, structuur, en vooral geweldige bezigheden om in te vluchten. Ik dacht oprecht dat het allemaal passie was. 

Anders

Wat ik niet wist was dát het ook anders kon.
Wat ik helemaal niet wist was hóe het anders kon.  
Ik wist dus gewoon helemaal niet wat ik miste: een gelukkig makend en voldoening schenkend leven zoals ik nu heb. 

Burn-out

Ik leefde in onwetendheid en wist niet dat ik burn-out thuis zou komen te zitten, maar dat was wat wel degelijk gebeurde. 
Door mijn herstel van mijn burn-out kwam ik erachter dat ik mijn beroepskeuze voor de politie niet had gedaan vanwege de afwisseling, zoals ik altijd oprecht dacht, maar vanuit loyaliteit zoeken naar mijn vader, die beroepsmilitair was geweest.

Een diep gekoesterde wens

En tijdens mijn herstel kwamen héél, héél langzaam herinneringen terug aan een vroeger diep gekoesterde wens van mij: om te schrijven, om onderzoeker te worden en om naar de universiteit te gaan. Het is door mijn herstelproces dat ik erachter kwam dat ik destijds die wens om naar de universiteit te gaan heel diep had weggestopt. Tijdens mijn herstelproces kwam die herinnering namelijk weer naar boven. 

Eenzaamheid

Ik had mijn diep gekoesterde wens weggestopt vanuit verlatingsangst. Ik had vroeger namelijk onbewust geweten dat ik bij wijze van spreken dood zou gaan van de eenzaamheid als ik naar zo’n grote universiteit in een grote stad zou gaan. 

Wat ik diep in mijn hart wilde

Tijdens mijn herstel kwam ik er achter wat ik diep in mijn hart wilde: schrijven, coachen en onderzoeken. Schrijven en coachen is wat ik nu doe. In 2010 heb ik alsnog mijn universitaire studie afgerond. En zodra ik me dat financieel kan permitteren ga ik promotieonderzoek doen naar emotioneel gezonde opvoeding. Ik wil dit namelijk doen als buiten-promovendus (zodat ik niet in dienst hoef van een universiteit).

Omslagpunt

Ik weet enorm veel over hoe emotioneel ongezonde opvoedingen er uit kunnen zien. In mijn promotieonderzoek wil ik dat afzetten tegen een emotioneel gezonde opvoeding, om te kijken waar het omslagpunt zit van emotioneel gezond naar emotioneel ongezond. Ik weet al hoe je emotioneel gezond gedrag bij jezelf kunt ontwikkelen. Daar help ik mijn klanten mee. 

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog
je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, ben je bij mij aan het juiste adres,
want ik kan je daarmee helpen door middel van een Eendaagse Coaching

Specifieke uitingsvormen

Wat ik wil is inzicht geven in de specifieke uitingsvormen van een emotioneel ongezonde en van een emotioneel gezonde jeugd. Zodat iedereen voor zichzelf kan zien in hoeverre hij/zij zelf affectief is verwaarloosd, emotioneel of seksueel is misbruikt, geestelijk of lichamelijk is mishandeld, of educatief is verwaarloosd of mishandeld. 

Waar waren we ook alweer gebleven?

Verlatingsangst zit dus evolutionair in ons en wordt veroorzaakt door affectieve verwaarlozing in de jeugd. Maar niet iedereen die in de jeugd affectief verwaarloosd is, zal in het heden verlatingsangst merken, omdat we daar ook overlevingsgedrag tegen kunnen ontwikkelen.

Ontelbare uitingsvormen

Dat kan bijvoorbeeld, onder andere, zijn in de vorm van werk en relaties. Maar ook door ervoor te zorgen dat je nooit of zo min mogelijk alleen bent. Of dat je altijd muziek om je heen hebt. Of dat je dingen alleen met iemand anders wilt doen. En ook door een volle agenda.
Overlevingsgedrag kan ontelbare uitingsvormen hebben. 

Hoe merken we verlatingsangst?

We merken onze eigen verlatingsangst als het in ons volwassen leven anders gaat dan gepland. Bijvoorbeeld als we depressief of burn-out thuis komen te zitten. Of als je relatie uitgaat. Of als we zelf niet uit een voor ons beschadigende relatie kunnen stappen. Maar ook in geval van ontslag of ziekenhuisopname. Of in geval van een coronacrisis, als sociale en werkcontacten minder worden of wegvallen, of als we ons bedrijf of onze baan dreigen kwijt te raken. 

Trigger

Dit zijn voorbeelden van triggers. Deze gebeurtenissen triggeren de in de jeugd weggestopte gevoelens van het je niet serieus genomen voelen, van het je niet gehoord voelen. Van eenzaamheid en leegte. Van verlatingsangst… De onderliggende oorzaak van verlatingsangst zit dus in een jeugd van (onder andere) affectieve verwaarlozing. Een trigger in het heden zorgt er dan voor dat je in het heden die als kind weggestopte verlatingsangst voelt. 

Wat is bindingsangst?

Bindingsangst is als we ons niet kunnen of durven binden aan iemand anders. Dat is op emotioneel gebied: als je iemand emotioneel niet kunt toelaten. Je verdraagt geen oprechte en onvoorwaardelijke (!) affectie en affiniteit. Misschien weet je niet wat affectie en affiniteit inhouden. Je denkt oprecht dat je het niet nodig hebt. Dat is omdat je het tijdens je jeugd niet hebt meegekregen. 

Praktisch

Bindingsangst kan ook op praktisch gebied tot uiting komen, als je bijvoorbeeld niet wilt samenwonen. Als je liever LAT (living apart together). Of in de vorm van een weekendrelatie. Of als je het bijvoorbeeld te benauwend of te verstikkend vindt om te trouwen. Of als je het prettig vindt dat je partner veel weg voor zijn of haar werk. Of je merkt het aan de emotionele onbereikbaarheid van je partner.

Niet bewust

Maar als je wel gewoon samenwoont of getrouwd bent, wil dat niet zeggen dat je geen bindingsangst of verlatingsangst zou kunnen hebben. Zolang er namelijk geen trigger in het heden is, zul je je niet bewust worden van je bindingsangst of van je verlatingsangst. 

Wat zijn de misverstanden?

Wat zijn dan de misverstanden over bindingsangst en verlatingsangst?
Als mensen last krijgen, is dat van de bindingsangst van de pártner. Ze gaan dan googelen op ‘bindingsangst partner’, omdat ze oprecht denken dat daar het probleem ligt. Dit is dus het eerste misverstand: dat we denken dat alleen de partner bindingsangst heeft.

Partnerkeuze

Want als jouw partner bindingsangst heeft, heb je het zelf ook.
Hoe zit dat?
Vanuit onze jeugd van affectieve verwaarlozing voelen we ons namelijk alleen aangetrokken tot partners die emotioneel ongeveer even (on)gezond zijn als wij zelf. We zoeken daarom onbewust een partner die emotioneel ongeveer even (on)bereikbaar is als wijzelf. 

Emotionele onbereikbaarheid

Als we zelf iets minder emotioneel onbereikbaar zijn als onze partner, denken we dat het door de emotionele onbereikbaarheid van onze partner komt dat de relatie is zoals die is. We hebben niet door dat als we zelf een emotioneel gezonde en evenwichtige potentiële partner zouden ontmoeten, dat dit voor óns emotioneel te dichtbij komt en te benauwend en verstikkend is. 

‘Veilige’ keuze

Daar komen we op zich ook niet achter, omdat we in die zin altijd een ‘veilige’ keuze doen: een emotioneel onbereikbare partner. Dat ligt dus niet aan die partner; die keuze doen we, onbewust, zélf. Omdat we (vanuit een jeugd met affectieve verwaarlozing) oprechte affectie en affiniteit, waar ze zo’n behoefte aan hebben, zelf niet zouden kunnen verdragen. 

Even groot aandeel

Aangezien we oprecht denken dat het door de ander komt, hebben we niet door dat we zelf een even groot aandeel hebben in hoe onze relatie verloopt. Zelf zijn we evenmin in staat tot affectie en affiniteit. Zelf doen we ook mee aan de machtsstrijd (ergernissen, frustraties, ruzies, conflicten). En zelf zijn we evenmin in staat tot een gezonde gespreksvoering. 

Gezonde gespreksvoering

We hebben niet door dat we vaker in verwijten praten dan we denken. Of dat de vraag die we stellen, niet een vraag is, maar dat er een andere boodschap onder zit, die feilloos door de ander word opgepikt. Of dat we onbewust zoeken naar bevestiging. 
Onze eigen verborgen motieven, drijfveren en beweegredenen komen tot uiting via onze gespreksvoering. 

Bij de ander neerleggen

Wat we van de ander op emotioneel en op communicatief gebied verwachten en verlangen, ontberen we dus zelf ook.
We verlangen van de ander gedrag, waar we zelf evenmin toe in staat zijn.
En dat doen we, omdat het makkelijker is om het bij de ander neer te leggen.
Want zolang we het bij de ander neerleggen, hoeven we niet naar ons eigen gedrag te kijken.

Ons eigen gedrag veranderen

Dan hoeven we niet ons eigen gedrag te veranderen.
Het is ook vanuit onze jeugd dat we gedragsverandering maar eng vinden.
Dan moeten we ‘zekerheden’ loslaten, denken we ten onrechte.
We weten niet wat we ervoor in de plaats krijgen, denken we ten onrechte.

Loslaten = krijgen

Wat je loslaat zijn je belemmerende patronen uit je jeugd.
In plaats van controle (wat je nooit hebt), ontwikkel je grip op je leven.
In plaats van impulsief, reageer je intuïtief.
Je weet welke keuzes goed voor jou zijn, zowel in je relatie als in je werk.

Gezegend

Gezegend is degene die wel aan de slag gaat met haar of zijn eigen gedrag. 
Je gaat dan alsnog jezelf emotioneel ontwikkelen. Je gaat alsnog je gevoel ontwikkelen. En je gaat alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel aanboren. Je ontdekt alsnog datgene wat je het allerliefst wilt doen en je ontwikkelt alsnog je passie. Je ontwikkelt alsnog een emotioneel gezonde gespreksvoering. 

Hoe verhouden verlatingsangst en bindingsangst zich tot elkaar?

Iemand die verlatingsangst heeft, heeft ook bindingsangst. 
Het zijn namelijk twee kanten van dezelfde medaille. Dat zal ik uitleggen.
Er is een proces van aantrekken en afstoten: als de ene verwijdering zoekt, zal de ander namelijk toenadering zoeken. Tót degene die verwijdering zocht, weer toenadering zoekt, want dan zal degene die toenadering zocht, vervolgens weer verwijdering zoeken. 

Knipperlichtrelaties

Dit proces van aantrekken en afstoten vloeit voort uit beider bindingsangst en verlatingsangst.
En dit proces is goed te zien in reboundrelaties of te wel knipperlichtrelaties, die elke keer aan en weer uit gaan. De gemiddelde periode dat een van beiden weer terug gaat naar de ander is rond de drie maanden. Langer wordt de verlatingsangst niet verdragen. 

Ervaren

Afhankelijk van in welke fase een relatie is, zal dus bindingsangst dan wel verlatingsangst worden ervaren. Als de ander verwijdering zoekt, denken we dus dat de ander bindingsangst heeft (en voelen we zelf verlatingsangst). Maar we hebben niet door dat als de ander dan later toenadering zoekt (vanuit diens verlatingsangst), we ons zelf ook terugtrekken, vanuit onze eigen bindingsangst. 

Fase van de relatie

Beiden hebben dus op ieder moment bindingsangst én verlatingsangst. Maar afhankelijk van in welke fase een relatie zich bevindt, voelen we op het ene moment bindingsangst, en op een ander moment verlatingsangst.

Verschillende momenten

En dat geldt ook voor de ander.
Dus beide partners hebben voortdurend bindingsangst én verlatingsangst; die worden op verschillende momenten in een relatie getriggerd.

Getriggerd

Jouw bindingsangst wordt getriggerd door de toenadering van de ander. Jouw verlatingsangst wordt getriggerd door het zich terugtrekken van de ander.
Om bindingsangst en verlatingsangst kwijt te raken, is het nodig om te herstellen van je patronen van vroeger. Daar help ik je graag mee!