Stress

In dit artikel over stress lees je dat, in tegenstelling tot wat de meeste literatuur over stress jou wil doen geloven, niet de stressoren in het heden de oorzaak zijn van jouw stress.
Je leest verder:

• hoe stress ontstaat in de jeugd;
• wat zichtbare uitingsvormen bij kinderen kunnen zijn van stress;
• waarom responsiviteit in de jeugd belangrijk is voor het later voorkómen van stress;
• dat er ook positieve stress bestaat;
• wat de functie van stress is;
• wanneer stress problematisch wordt;
• hoe een stressprikkel in het heden door ons brein beoordeeld en verwerkt wordt;
• wat de gevolgen kunnen zijn van stress.

Fysiologisch

Stress is niet een subjectief gevoel. Stress is daarentegen een fysiologische toestand en terug te vinden in je lichaam. Fysiologisch gezien gaat stress gepaard met een verhoogde fysiologische activiteit: spanning.

Trigger

In de literatuur stress wordt de situatie of de prikkel die de stress veroorzaakt, stressor genoemd. Ik ben het hier niet mee eens en kijk hier volstrekt anders naar. Wat in het heden namelijk als veroorzaker van stress wordt gezien (bijvoorbeeld een scheiding, verhuizing of stressoren in relatie of in werk of met de eigen kinderen of ouders),  is naar mijn mening niet meer dan een trigger. En wel een trigger van de in de jeugd opgebouwde en weggestopte spanning.

 

 

Oorzaak

De echte onderliggende oorzaak van stress zit dan ook in iemands jeugd. Als je al niet in je jeugd met stress of spanning te maken hebt gehad, zullen triggers in het heden jou ook niet (zo) raken.

Spanning

Hoe kan spanning in het heden worden getriggerd?
Spanning in het heden kan worden getriggerd door in de jeugd ervaren controleverlies, angst voor afwijzing, onzekerheid, verlatingsangst, en dergelijke.

Vroeger

Andersom is ook waar: mensen die in hun jeugd geen of minder controleverlies, angst voor afwijzing, verlatingsangst of onzekerheid e.d. hebben ervaren, zullen daarin later niet of minder in worden getriggerd door triggers in het heden.

Positieve stress

Stress is niet altijd negatief. Er is ook positieve stress. Er is sprake van positieve stress als je je ergens mentaal op voorbereidt. Dit is om alert te zijn. Na enige tijd verdwijnt deze positieve spanning weer en keert het lichaam terug in een toestand van rust.

Optimale stressniveau

Het is dan ook de kunst om te werken binnen je optimale stressniveau. Dus het stressniveau waarbinnen jij je prettig voelt. Als stress echter als naar wordt ervaren, spreken we van negatieve stress. Over het algemeen wordt het woord stress gebruikt vanuit deze negatieve betekenis.

Aanhouden

Bij negatieve stress houdt de stress aan, ook nadat de stressvolle situatie voorbij is! Ons lichaam keert dan niet terug in een toestand van rust. Ons lichaam reageert dan nog steeds, alsof het nog in de situatie zit waarin het met een verhoogde stresshormoonspiegel op zou moeten reageren. Terwijl dat niet meer hoeft.

Functie van stress

Stress heeft wel degelijk een functie. Stress is een overlevingsreactie van je lichaam en van je brein. Het maakt jou mogelijk om optimaal te reageren op gevaar. Af en toe stress hebben is daarom heel normaal.

Langdurige stress

Het is de langdurige, dus chronische stress, die schade kan toebrengen in je brein. De amygdala wordt namelijk heel actief als je gestrest bent. Stress maakt dus de amygdala actief, en niet andersom. De amygdala is een soort alarmcentrum. Hoe gestrester je bent, des te meer jouw amygdala reageert.

Evaluatie

Zo wordt de prikkel in het heden (trigger) die bij jou de stress triggert, in je hersenen verwerkt. Daar vindt de eerste evaluatie plaats: is een gebeurtenis positief of prettig? Of is een gebeurtenis negatief of bedreigend? Die evaluatie vindt plaats op wat je in je jeugd hebt meegemaakt en grotendeels hebt moeten wegstoppen.

Invloed van patronen van vroeger

Iemand die in de jeugd regelmatig stressvolle situaties heeft meegemaakt, is later gevoeliger voor stress. Dat is de reden waarom de een in een bepaalde situatie een burn-out of een PTSS (post traumatische stress stoornis) ontwikkelt, en iemand anders in diezelfde situatie of in diezelfde omgeving niet.

Spanning in de jeugd

In diens jeugd ervaart een kind spanning bijvoorbeeld als er ruzie is, of als een kind voelt dat er iets is maar het weet niet wat, of als een van de ouders regelmatig klaagt, of als het kind ziet dat een van de ouders het niet aan kan, en dergelijke.

Ouders

Omdat de ouders de oorzaak zijn van de ervaren spanning bij het kind, kan het kind hiermee niet naar die ouders. Terwijl een kind de ouders juist nodig heeft om te leren omgaan met de ervaren gevoelens (als spanning, stress, angst, boosheid en verdriet en dergelijke).

Wegstoppen

Als die ouders daar niet voor beschikbaar zijn, moet het kind die gevoelens wel wegstoppen. Het kind leert zo ook niet om te gaan met haar of zijn gevoelens. Het zijn deze vroeger weggestopte gevoelens die in het volwassen leven worden getriggerd in geval van bijvoorbeeld een scheiding, ontslag, een verhuizing of in geval van stressoren in relatie of werk of met de eigen kinderen of ouders.

Gevolgen

De gevolgen van stress kunnen velerlei zijn. Stress kan je spijsvertering beïnvloeden en voor maagklachten zorgen. De kwaliteit van je werk kan leiden onder negatieve stress. Stress kan leiden tot hartklachten, tot afhankelijk middelengebruik en verslavingen. Langdurige stress kan leiden tot geheugenproblemen, futloosheid, vermoeidheid, en tot een verandering in de werking van je immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor infecties en ontstekingen.

Vicieuze cirkel doorbreken

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, ben je bij mij aan het juiste adres, want ik kan je daarmee helpen door middel van een Eendaagse Coaching.

Burn-out

Als je lang een hoog stressniveau hebt, kun je burn-out raken.
Niet iedereen met stress raakt burn-out. Andersom is wel het geval: iemand die burn-out is, ervaart stress.

Laag stressniveau

Je kunt ook een te laag stressniveau hebben. Dan kan er sprake zijn van ondermotivatie, doordat je te weinig prikkels ervaart. Ook daar kun je ziek van worden.

Uitingsvormen in de jeugd

Een kind dat in de gezinssituatie spanning meemaakt, kan dus niet anders doen dan die gevoelens wegstoppen. In de jeugd kunnen er toch zichtbare uitingsvormen zijn die er op wijzen dat een kind stress ervaart. Uitingsvormen van stress of spanning bij kinderen kunnen gedragingen zijn zoals onder andere: stotteren, bedplassen, te lang in je broek plassen, te lang duimzuigen, nagelbijten, rusteloosheid, juist heel rustig zijn, niet alleen durven slapen of niet in het donker durven slapen.

Uitingsvormen in volwassenheid

Bij volwassenen kunnen uitingsvormen van stress of spanning zijn:moeite hebben met concentreren, plannen of logisch denken. Je hebt geen rust in je hoofd. En als je stress hebt, kan makkelijker het emotionele gedeelte de overhand nemen boven het denken. Dit uit zich dan in impulsief gedrag.

Baarmoeder

Er zijn onderzoeken die aantonen dat stress al kan worden ontwikkeld in de baarmoeder. Een gestreste of een angstige moeder, die tijdens de zwangerschap een verhoogd niveau van stresshormonen in haar bloed heeft, stelt de balans van het stresssysteem van haar baby te hoog af. Hierdoor zal het kind later als volwassene gevoeliger reageren op stressvolle situaties.

Nodig

Een andere oorzaak van stress ontstaat, als je als baby of kind beseft, dat je niet krijgt wat je nodig hebt. Je krijgt niet waar je als kind behoefte aan en recht op hebt. Aan bijvoorbeeld aandacht, waardering, erkenning, bevestiging, er mogen zijn, serieus genomen worden, gehoord worden, en dergelijke.

Verdragen

Dit is voor een kind niet te verdragen. Het is voor het kind zelfs een bedreigende situatie. Voor een kind veroorzaakt het niet de aandacht krijgen een gevoel van zich in de steek gelaten voelen, van leegte, van verlating, van een gat. Omdat het daarvoor ook niet bij de ouders terecht kan, kan het kind dit niet verwerken en moet het deze gevoelens van gemis wel wegstoppen.

Verwerken

Dat het kind dit niet kan verwerken, komt doordat:
– het kind zich niet aan die situatie kan onttrekken; het kan namelijk niet zelf ergens anders naar toe;
– het kind kan ook niet zelf in de eigen behoeften voorzien, en kan dus niet zelf zorgen dat het wel krijgt wat het nodig heeft;

En verder:

– het kind is volledig afhankelijk van de ouders of opvoeders;
– of het kind heeft in eerste instantie geen ander vergelijkingsmateriaal/referentiekader dan de eigen ouders en weet daarom niet beter;
– het kind heeft geen enkel tijdbesef, waardoor het kind het gevoel heeft alsof het heden altijd zal voortduren.

Responsiviteit

Belangrijk hierbij is de responsiviteit van de ouders. Hoe groter de responsiviteit van de ouders is, hoe adequater ze dus reageren op de signalen van de baby, des te veiliger gehecht de kinderen zijn. En des te veiliger gehecht de kinderen, des te lager hun basiscortisolniveau is; het hormoon dat geproduceerd wordt bij aanhoudende gevoelens van stress.

 

 

Blijvend

Door ervaringen in de jeugd wordt de basisinstelling van het stresssysteem op deze manier dus blijvend veranderd. Het stresssysteem is dan als het ware te hoog afgesteld. Door deze te hoge afstelling, kan het stresssysteem later makkelijk getriggerd worden.

Triggeren

Hierdoor zijn mensen niet in staat gebeurtenissen, die al lang voorbij zijn, te verwerken. En zullen triggers in het heden (zoals bijvoorbeeld scheiding, ontslag, verhuizing of stressoren in relatie, werk of met de eigen kinderen of ouders) de in de jeugd ervaren stressoorzaken als afwijzing, of controleverlies of verlatingsangst triggeren.

Verschillend

Wat triggers/stressoren zijn, verschilt per persoon. Dat komt doordat volwassen mensen in hun jeugd niet hetzelfde hebben meegemaakt. Wat wel overeenkomt is de spanning en stress waaraan ze in hun jeugd zijn blootgesteld. Omdat daar geen aandacht voor was en omdat ze daar niet mee naar hun ouders konden, moesten ze ook dat wegstoppen. Maar gevoelens laten zich niet wegstoppen en komen er later op de een of andere manier toch uit.

 

 

Video

In de video Stress, dat onderdeel uitmaakt van het Videojaarprogramma (zie voor informatie daarover hieronder), geef ik:
– 40 praktische voorbeelden van wat in het heden triggers zijn;
– hoe het komt dat we niet altijd onze eigen stress door hebben;
– hoe je achter jouw individuele triggers komt;
– 12 manieren om van je stress af te komen.