Gewijzigd op 6 april 2023 door Ammy van Bedaf

Loslaten van zwart-wit-denken en van alles-of-niets-denken is heel goed mogelijk

Als je zwart-wit-denkt, heb je een eendimensionaal denkpatroon. Ondanks dat je dit zelf niet altijd merkt, heeft dit wel degelijk veel consequenties. Zo is de kans groot dat je niet altijd even genuanceerd kunt denken, waardoor door jou geventileerde meningen ook ongenuanceerd kunnen zijn. Ook zul je niet altijd op andere opties of mogelijke oplossingen komen voor kleine en grote problemen.

Altijd meer keuzes en mogelijkheden

Er zijn altijd meerdere mogelijkheden. ALTIJD. Je hebt namelijk altijd minimaal twee keuzes, ook in zeer bedreigende situaties. In vrijwel alle gevallen en situaties en omstandigheden zijn er meer dan twee mogelijkheden. Het is vanuit jouw patronen van vroeger dat je er in een aantal gevallen maar één zult zien.

Twee dimensionaal denkniveau

Het is absoluut mogelijk om de vaardigheid te ontwikkelen om op zijn minst tweedimensionaal te leren denken. Van daaruit kun je oefenen met het meer-dimensionaal denken en kun je een multi-dimensionaal denker worden. Hoe ik dat weet? Ik ben zelf een eendimensionale zwart-wit-denker geweest en ben nu een multi-dimensionaal denker en ik weet wat ik er voor gedaan heb om dat te zijn.

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, ben je bij mij aan het juiste adres, want ik kan je daarmee helpen door middel van een Eendaagse Coaching

Herkennen

Dat maakt dat ik een eendimensionaal denkpatroon snel kan herkennen (ook zonder dat mensen de woorden alles-of-niets of -zwart-wit gebruiken). Een eendimensionaal denkpatroon herken je sowieso aan het feit dat mensen maar één oplossing voor iets of voor hun probleem zien.
Hoe komen we aan een zwart-wit-denkpatroon? Waar komt het vandaan? 

Jeugdpatronen

De oorzaak van dit alles-of-niets-denken en van dit zwart-wit-denken zit in iemands jeugdpatronen.
Zo heb je onvoldoende van je ouders meegekregen dat er andere meningen, opties, mogelijkheden of oplossingen waren. Misschien gold tijdens jouw jeugd alleen de waarheid of de werkelijkheid van een van jouw ouders.

Praten

Er zal bij jou thuis niet veel gepraat zijn, niet veel besproken zijn, laat staan dat er levendige discussies plaatsvonden waarin verschillende meningen er mochten zijn en werden uitgewisseld. Over gevoelens werd waarschijnlijk al helemaal niet gesproken, terwijl ons gevoel onze meest zuivere antenne is voor wat wel of niet goed voor ons is. Als je uit een nest komt waarin de mogelijkheden hierin beperkt of afwezig waren, heb je die hersenverbindingen in je brein ook niet kunnen ontwikkelen.

Ouders

De kans is groot dat ook jouw ouders een eendimensionaal denkpatroon hadden. Jouw ouders hadden waarschijnlijk een ongelijkwaardige relatie met een (meer) dominante ouder en een (meer) ondergeschikte ouder en zij waren (ik weet dat je hier mogelijk anders naar kijkt) op een aantal momenten meer met zichzelf bezig dan met hun kinderen.

Ontwikkelen

Doordat de basis in onze jeugd niet werd gelegd, ontbeer je later in je leven alsnog de mogelijkheid om je manier van denken en om je gespreksvaardigheid en je handelingsvaardigheid verder te ontwikkelen, waar je leeft in een alles-of-niets-modus. Dit uit zich in je relatie, in je werk en in je contact met je kinderen. 

Impulsief gedrag

Ook impulsief gedrag (dat is al het gedrag dat je voor jouw gevoel niet kunt uitstellen) draagt hiertoe bij. In feite is het denken vanuit alles-of-niets en vanuit een zwart-wit-modus een logisch denkpatroon vanuit je jeugd. Je hebt als kind geen andere voorbeelden gehad dan die van jouw ouders.

Hoog IQ of opleidingsniveau niet nodig 

Een misverstand is dat een meerdimensionaal denkniveau altijd samengaat met een hoog IQ, met een hoog opleidingsniveau of met een hoge functie. Dit zijn namelijk twee totaal verschillende aspecten. Je kunt laag opgeleid zijn en uit een emotioneel gezond nest komen en een meerdimensionaal denkniveau hebben.
Zo kun je uit een emotioneel minder gezond nest komen, een hoog IQ hebben, hoogopgeleid zijn en een topfunctie hebben, en gewoon een eendimensionaal denkpatroon hebben. 

Heel mooi proces

Het alsnog ontwikkelen van een meerdimensionaal denkniveau is een heel mooi proces om mee te maken. Je wordt je namelijk bewust van je eigen groeispurten en ontdekkingen. In de loop van de tijd ga je merken dat het leven juist tússen de uitersten van alles-of-niets wordt geleefd.

Andere oplossingen

Het is dan niet meer het een of het ander, zoals bijvoorbeeld in: “Jij eruit of ik eruit”, of in: “Ik wil het nu weten, anders kun je gaan”, of in: “Ik wil nu van je horen welk toekomstperspectief onze relatie heeft, anders kap ik ermee”. Ook de als…dan-illusie is dan verleden tijd: “Als jij hulp zoekt / Als jij stopt met drinken…..dan gaat het goed komen.” In plaats hiervan ontstaan er oplossingen, tussenoplossingen of tijdelijke oplossingen en nieuwe en andere mogelijkheden, die eerst niet werden gezien.

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, ben je bij mij aan het juiste adres, want ik kan je daarmee helpen door middel van een Eendaagse Coaching

Altijd meerdere dimensies

Een gebeurtenis of situatie heeft altijd minimaal twee dimensies en daardoor minimaal vier mogelijkheden.
Ik geef even een voorbeeld. Een voorbeeld van zwart-wit-denken is: het kan wel of niet regenen. Dit is eendimensionaal denken: wel/niet regenen. Zoals: wel/niet alleen blijven, wel/geen relatie, wel/geen andere baan vinden, wel/geen kinderen, wel/niet die mail eruit doen, etc.

Geprogrammeerd

Hierbij kan jouw onbewuste angst jou in de dimensie duwen van ‘wel/niet alleen blijven’ en vervolgens in de dimensie ‘alleen (over)blijven’. Dat is zoals jouw brein vanuit jouw patronen van vroeger (verlatingsangst, angst voor afwijzing, e.d.) is geprogrammeerd en daardoor heeft jouw brein dat tot nu toe ook altijd zo gedaan en ervaren.

Andere dimensie

Een andere dimensie t.a.v. het wel/niet regenen is bijvoorbeeld dat het hard of zacht kan regen in de wel-regen-optie en dat ook dauw of mist vocht geeft zonder dat er regen is. Weer een andere dimensie is de samenstelling van de neerslag: sneeuw, hagel, of regendruppels? Dit is een heel simpel voorbeeld ten aanzien van regen.

Er niet zelf opkomen

Zoals het voorbeeld van regen laat zien, herken je die opties wel als die je worden aangereikt. Maar, waar het om gaat is dat je zelf niet op die dimensies zou zijn gekomen. Dat is zwart-wit-denken: dat je onbewust in een situatie maar één mogelijkheid of oplossing ziet. 
Er zijn mensen die, als ze iets herkennen, denken dat ze het zelf ook zouden kunnen bedenken, maar het herkennen en er zelf opkomen zijn twee verschillende aspecten. 

Leren kennen

Naar mijn mening kennen alle aspecten van het leven meerdere dimensies en het is de kunst al die dimensies te leren kennen en om open te leren staan voor al die dimensies. Dat houdt een enorme verrijking van je leven in.
Die verschillende dimensies zijn dus ook van toepassing op de aspecten van het leven, zoals ten aanzien van relatie, werken, wonen, opleiding, beroep e.d.

Wel of niet

Zo leven mensen die emotionele pijn hebben in hun relatie in de eendimensionale gedachte dat je die relatie alleen maar wel of niet kunt hebben.  Mensen die onrust in hun werk ervaren leven in de veronderstelling dat je ten aanzien van je werk of baan dat werk of die baan alleen wel of niet kunt hebben. Het is in hun beleving: wel of niet.

Realiteit is gelukkig veel genuanceerder. 

Terwijl de realiteit is dat er zowel ten aanzien van je relatie als ten aanzien van je werk er nog wel vijf andere reële mogelijkheden zijn. Gelukkig is het leven veel genuanceerder dan zwart-wit of alles-of-niets.
Het is de kunst om de vaardigheid te ontwikkelen om andere opties en mogelijkheden te kunnen bedenken of te vergaren. Je hoeft ze ten slotte niet allemaal zelf te bedenken. De meeste mogelijkheden zijn al door anderen bedacht. 

Uit Google

Toen ik een jaar of twee geleden ineens merkte dat ik als het ware uit Google was ‘gesweept’ (ik kwam niet meer voor op de eerste 75 pagina’s) raakte ik niet in paniek (waar ik alle reden voor had, omdat mijn website niet meer gevonden werd), maar pakte ik een A-viertje en legde die neer op tafel.

Ingevingen

Ik ging door met mijn werk en schreef in de loop van de dag alle ingevingen en mogelijke oplossingen en acties op die ik eventueel zou kunnen doen, van het googelen naar het probleem, tot het raadplegen van mijn webmanager.

9 punten

In de loop van twee dagen had ik 9 punten en de negende was het laatste redmiddel: desnoods het helemaal opnieuw laten maken van een nieuwe website. Het gekke was dat ik juist door dit laatste ultieme redmiddel gerust gesteld was met de gedachte dat ik dus sowieso altijd een oplossing had.

Oplossingen

Uiteindelijk is mijn website, door de andere opties aan te boren en uit te voeren, in de loop van een paar weken weer langzaam omhoog geklommen in Google. Omdat we geen andere oorzaak vonden, vermoed ik dat het alleen met zoekoptimalisatie te maken had. Ik was niet in paniek geraakt en had gehandeld vanuit mijn ontwikkelde: er-zijn-oplossingen-alleen-ik-weet-nu-nog-niet welke-dat zijn-Modus. Ik had me meteen afgevraagd: Hoe kan ik …..?. Wat moet ik ervoor doen om…?.

Serendipiteit

Als je van een eendimensionaal zwart-wit-denken naar een meerdimensionaal denken gaat, ontwikkel je ook serendipiteit en visionair denken. Serendipiteit is dat je zelf ontdekkingen doet en visionair denken is dat je een mening en visie kunt ontwikkelen over grote problemen die in een bedrijf of in de samenleving spelen. Inmiddels heb ik 167 ontdekkingen gedaan die ik beschrijf in mijn nog te publiceren boeken. Over de manier waarop de gezondheidszorg is georganiseerd heb ik een mening. 

Twee gouden vragen

Om iets gerealiseerd te krijgen, zijn er de twee volgende twee gouden vragen: Hoe kan ik ervoor zorgen dat… (in mijn casus: ik weer op de eerste pagina van Google kom?) Wat moet ik er voor doen om….. (in mijn casus: het probleem te achterhalen?)

Iets wel of niet kunnen

Mensen die eendimensionaal denken en die in hun jeugd niet bevestigd werden in het iets (goed) kunnen doen of in het realiseren van dingen, denken ook eendimensionaal over de dingen die ze kunnen. Ze denken dat ze iets wel of niet kunnen. Voor een aantal aspecten geldt dan dat men ten onrechte in de Ik kan het niet-modus schiet van faalangst.

Verschillende dimensies

Terwijl iemand iets vrijwel altijd in meerdere of in mindere mate kan. Dit is weer een andere dimensie. En op het ene moment misschien iets beter dan op een ander moment. Dit is nog een andere dimensie. En in de ene situatie/omgeving kun je het misschien beter dan in een andere situatie/omgeving. Nog weer een andere dimensie. Bovendien kun jij bepaalde dingen beter dan mensen die het helemaal niet kunnen. Dit is weer een andere dimensie. En zijn er mensen die het beter kunnen dan jij en die jou ermee zouden kunnen helpen. 

Onderzoeken

Ga voor jezelf onderzoeken op welke momenten en in welke situaties dingen beter gaan. En met welke mensen om je heen dingen beter gaan en beter lukken dan op andere momenten. En wat hierbij de bepalende factoren zijn. Ga vervolgens die belemmerende factoren verminderen of uitbannen. Je gaat enthousiasmerende en motiverende en energie gevende aspecten organiseren en opzoeken. Dit kan niet altijd, maar het kan zeker vaker dan je denkt. 

Belangrijke vraag

Een heel belangrijke vraag is dus: Hoe kan ik…..? Nu leef je ten aanzien van bepaalde aspecten namelijk waarschijnlijk nog in de ik-kan-het-vast-niet-Modus. Een dergelijke modus bevestigt zichzelf, want zo zul je het inderdaad ook nooit leren of je daarin ontwikkelen. Als je bijvoorbeeld alsnog graag wilt studeren, stel je jezelf de vraag: Hoe kan ik dat realiseren? Wat is daarvoor nodig?

Wat is daarvoor nodig?

Dan ga je opschrijven wat er voor nodig is en bij al die verschillende aspecten schrijf je: Hoe kan ik dat realiseren? of: Wat is daarvoor nodig? En achter al die respectieve aspecten schrijf je vervolgens ook weer: Wat is dáárvoor nodig?

De kleinste deelactiviteit

Tot je de kleinst mogelijke deelactiviteit hebt waar je mee aan de slag kunt. Je splitst zo jouw deelactiviteiten net zo lang op, tot je voor jou handelbare/uitvoerbare activiteiten hebt. 
Nu begin je met de kleinst mogelijke deelactiviteit of met de deelactiviteit die je het leukst vindt om mee te beginnen. 

Bedenk zo veel mogelijk redenen en oorzaken

Een andere manier om multidimensionaal te leren denken is om zelf altijd zo veel mogelijk redenen of oorzaken te gaan bedenken voor een gebeurtenis waar je de oorzaak niet van kent. Zelf heb ik dat regelmatig geoefend. Dan vroeg ik me af: Wat zou daar de oorzaak van kunnen zijn? Of: Wat zouden mogelijke redenen kunnen zijn dat iemand dit doet?

Oefenen

Zo oefen je je brein om meer facetten of aspecten of kanten van een verhaal of zaak of gebeurtenis voor jezelf inzichtelijk te maken. Elke keer dat er toch nog een andere oorzaak is dan je zelf kon bedenken, leer je daar weer van. Een keer stond ik vooraan in een file in verband met een situatie op de snelweg. Er had geen ongeval plaatsgevonden en aan de hulpdiensten die ter plaatse waren kon ik niet zien wat er aan de hand was. Een dag later las ik het in de krant: een losgebroken koe.

Vraag aan anderen

Ook kun je aan anderen vragen hoe ze naar een situatie kijken. Daar kun je veel van leren. Je hoeft het niet met de ander eens te zijn. Maar je leert zo dat er heel veel verschillende meningen en argumenten en beweegredenen en motieven en drijfveren zijn over een zelfde gebeurtenis. Zo leer je genuanceerd denken en je mening vormen. 

Nog weer een andere reden

En dan zul je zien dat als je je afvraagt waarom iemand iets heeft gedaan op de manier waarop hij of zij dat deed, je daar zelf al 10 redenen voor kunt hebben opgeschreven, maar dat je, als je het bij betrokkene gaat navragen, hij of zij nog een andere reden kan hebben dan die jij allemaal al hebt kunnen bedenken.

Altijd meerdere redenen voor iets

Een ander leermoment voor mij is geweest dat er vrijwel nooit slechts één reden is voor iets. Er zijn (vrijwel) altijd meerdere redenen die tegelijkertijd en naast elkaar spelen. Het woordje ‘of’ kan dan ook vrijwel altijd vervangen worden door het woordje ‘en’.

Vragen

Ik leef nu dan ook in het besef dat ik de reden of oorzaak van iemands gedrag niet kán weten, tenzij ik het bij die ander check/verifieer/vraag. En dat maakt het toch allemaal wel weer heel overzichtelijk.

Zelf in gedachten oefenen

Je kunt zelf denkoefeningen gaan doen. Ik doe dat nog regelmatig, omdat ik het gewoon leuk vind. Dat doe ik vanuit het besef dat ik iets niet weet omdat ik het simpelweg niet kán weten. Dan kijk ik hoeveel verschillende mogelijkheden of oorzaken of oplossingen ik van iets kan bedenken. Als je bijvoorbeeld een fiets op de grond ziet liggen, kun je met jezelf gaan oefenen wat je ziet.

Omgewaaide fiets

Als het hard waait, heb je al gauw de neiging om te denken dat het een omgewaaide fiets is, maar dat weet je natuurlijk niet want de fiets kan al op de grond hebben gelegen voordat het waaide. Deze gedachte wijst op een tweedimensionaal denkniveau.
En er zijn nog meer mogelijkheden te bedenken.

Nog meer mogelijkheden

Ook kan het gestormd hebben en dat de fiets ondanks deze storm bleef staan en dat iemand de fiets uit voorzorg heeft neergelegd (wat ik zelf wel eens heb gedaan). De fiets kan ook omgeduwd of omgestoten zijn; dat kan per ongeluk of bewust zijn gedaan. Hij kan van zijn standaard zijn gevallen. Dat je ten aanzien van verschillende situaties op meerdere mogelijkheden of oplossingen komt, wijst op een meerdimensionaal denkniveau. 

Wat weet je zeker?

Zo kun je met jezelf oefenen, ook over je eigen interpretaties en aannames. Zolang je niet hebt gezien hoe het kwam dat de fiets op de grond kwam te liggen, weet je maar één ding zeker: het is een fiets die op de grond ligt. De rest van de invullingen die je er zelf aan geeft (bijvoorbeeld: omgewaaid, of expres omgeduwd) zijn jouw eigen aannames en niet gecheckte interpretaties vanuit je patronen van vroeger.

Een ontluisterend aantal niet-gecheckte interpretaties

Toen ik destijds mijn eigen niet-gecheckte aannames en interpretaties ging checken en verifiëren, kwam ik er achter dat ik er in 9 van de 10 gevallen naast zat. Dit was een ontluisterende bevinding. Het probleem is dat we ons naar anderen gedragen op grond van onze eigen onjuiste aannames en interpretaties. Dit heeft gevolgen voor onze relatie en voor de contacten die we hebben. 

Vragen

Vandaar dat ik nu heel makkelijk kan leven met de gedachte dat ik iets niet weet en dat als ik wel wil weten hoe het zit, ik het aan betrokkene vraag. Daarom ervaar ik altijd de keuze: wel of niet vragen, nu of later vragen, mondeling of schriftelijk vragen etc. Ik ben daar niet veel mee bezig en laat zo mijn onbewuste zijn werk doen, waarna er vanzelf op enig moment iets uitrolt. Als ik iets graag wil weten, vraag ik het gewoon aan betrokkene.

Je meent te weten

Mensen die in de alles-of-niets-modus en in een zwart-wit-denkpatroon zitten, menen te weten hoe het allemaal zit ten aanzien van de ander (partner, baas, kinderen, ouders e.d.). Dit is een illusie die grote gevolgen heeft, omdat je ook vanuit die niet-gecheckte interpretaties en waarnemingen leeft en je je ook op grond daarvan naar de ander toe gedraagt.

Reactie van de ander

Die ander reageert daar vervolgens weer op, wat vanuit die ander heel logisch gedrag is. Zo kan het gebeuren dat je zelf het gedrag hebt veroorzaakt waar je je bij de ander aan ergert of waar je de ander soms zelfs voor veroordeelt.

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, ben je bij mij aan het juiste adres, want ik kan je daarmee helpen door middel van een Eendaagse Coaching

Kortom: Door alsnog jezelf bepaalde concrete vaardigheden aan te leren is het mogelijk om je in de loop van de tijd een meerdimensionaal denkpatroon aan te leren, waardoor je je alles-of-niets-denken loslaat. Er gaat een wereld voor je open.