Moeite om te kunnen genieten

Een aanzienlijk deel van mijn klanten is niet in staat om van dingen te genieten. Ze zijn dat gevoel kwijtgeraakt. Ze ervaren geen plezier. Ook van dingen waarvan ze vroeger genoten, kunnen ze niet meer genieten. Hoe komt het dat je niet meer kunt genieten? Wanneer en waardoor is dat gevoel langzaam verdwenen? En vooral: Wat is er voor nodig om weer te kunnen genieten?

Belemmerende factoren

Er zitten een andere kant aan het niet kunnen genieten. Dit wordt doorgaans over het hoofd gezien. Dat is meteen de reden waarom het advies ‘Ga leuke dingen doen’ niet werkt. 
Die andere kant van het niet kunnen genieten is namelijk dat er belemmerende factoren in je leven zijn. Zolang je daarom niet aan de slag gaat met je belemmerende factoren, ben je niet in staat om te genieten van dingen, ook als je weet dat je ze altijd leuk vond.  

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, help ik je daarmee in een Eendaagse Coaching.

Omslagmoment van het niet meer kunnen genieten

Er zijn verschillende redenen waardoor we niet meer zo kunnen genieten als we deden. Daar kom je achter door te kijken naar: tot wanneer kon ik nog wel genieten? En wanneer daarna kon ik niet meer genieten? Probeer dat moment zo goed mogelijk in je leven te bepalen. Als een klant zegt: ik weet niet wanneer het niet kunnen genieten is begonnen, stel ik de volgende vragen. Kon je op de middelbare school nog genieten? (Ja). Kon je tijdens je beroepsopleiding nog genieten? (Ja). In je eerste relatie? (Ja). In je eerste baan? (Ja). In je tweede relatie? (Ja) . Na je verhuizing? (Ja) en zo gaan we net zo lang verder tot er een Nee volgt. Dan hebben we het omslagpunt te pakken waar het wel kunnen genieten veranderde in het niet meer kunnen genieten. 

Levensgebeurtenissen

Op dat moment in je leven vind je veranderingen in je leven als: een nieuwe relatie, een verhuizing, de geboorte van een kind, ziekte, beperkt functioneren, een andere baan, een andere functie,  een andere manager, een fusie, mantelzorg, en dergelijke. Het zijn dergelijke levensgebeurtenissen die voor ons een trigger zijn waardoor we niet meer kunnen genieten. Als je het omslagmoment gevonden hebt, ga je dus kijken welke verandering voor jou niet leuk was of naderhand niet zo fijn bleek te zijn als je dacht, of zwaarder bleek te zijn dan je dacht of om een andere reden anders was dan je hoopte of verwachtte. 

Verwachtingen en toezeggingen

Rondom de levensverandering kunnen er dingen anders zijn geweest dan we verwachtten (bijvoorbeeld in geval van nieuwe baan, geboorte kind, verhuizing). Of toezeggingen werden niet nagekomen (bijvoorbeeld in geval van een toegezegde functie uitbreiding of nieuwe werkplek). Na de geboorte van een kind kan bijvoorbeeld teleurstelling of somberte ontstaan wanneer blijkt dat de partner niet zijn deel in de zorg op zich neemt of veel weg is. Of op je werk krijg je niet de gehoopte of verwachte functie of bevordering. Of er ontstaan thuis financiële problemen. Afijn, de lijst waardoor we niet meer kunnen genieten is oneindig. 

Sluipenderwijs

Het is niet zo dat we van de ene op de andere dag niet meer kunnen genieten. Het gaat (heel) langzaam. Onze gemoedstoestand gaat dan in de loop van de weken of maanden achteruit. Zo langzaam, dat we er nog aan wennen ook. We hebben het niet eens echt door. We hebben ook niet door dat we langzaamaan verder afglijden. Doordat we verzachtend taalgebruik hanteren,  spreken we van een somberte, futloosheid of vermoeidheid, ook als we feitelijk aan het afglijden zijn richting een depressiviteit of burn-out. We hebben het gewoon niet door. Een diagnose van de huisarts is vervolgens onze wake-up call. 

Het niet kunnen genieten

Tot zover de belemmeringen die een rol spelen bij het niet kunnen genieten.
Nu gaan we kijken naar het niet kunnen genieten op zich. Voor het niet kunnen genieten zijn twee belangrijke oorzaken.
De eerste onderliggende oorzaak die maakt dat we niet kunnen genieten, is dat het doen van dingen die jou plezier geven, een bepaalde kortsluiting in jouw brein kunnen geven. Dat kan er als volgt uitzien. Je denkt dan bijvoorbeeld: Ik mag dat leuke niet doen. Of: Ik mag dat niet leuk vinden. Het zijn stemmetjes uit onze jeugd van een van onze ouders, die ons liet weten dat je vooral of alleen iets núttigs moest doen, dat je niet je tijd moest verdoen, dat je altijd zinnig bezig moest zijn, dat je niet mocht hangen op de bank, of dat je niet moest lopen lummelen of lanterfanten. Als je je verveelde, lag het aan jezelf.

Niet mogen genieten

Door dergelijke opmerkingen kunnen we ons, dertig, veertig of vijftig jaar later nog steeds bezwaard voelen om leuke dingen te doen (enkel en alleen omdat we die dingen leuk vinden om te doen). Ons brein denkt nog steeds: Dat is zonde van de tijd. Ik kan nog zó veel andere nuttige dingen doen. Ik moet nog zoveel doen. Daarom mag ik nu niet lekker lezen, waar ik wel heel veel zin in heb. Nee, niet doen, dat is zonde van de tijd. Het niet kúnnen genieten is in ons brein feitelijk nog: het niet mógen genieten. De link met dergelijke verbale en non-verbale boodschappen uit onze jeugd wordt door ons natuurlijk niet meer gelegd. 

Niet (meer zo) leuk vinden

Een andere oorzaak van het niet (meer) kunnen genieten is als we onze hobby’s of ons werk niet meer zo leuk vinden als vroeger. Als je eerder bijvoorbeeld heel veel hardliep, of sieraden maakte, of fotografeerde, of – het maakt niet uit wat – , en je moet je er nu toe zetten of lukt dat je ook niet meer, dan is er iets anders aan de hand. Dat wat je vroeger zo leuk vond, deed je dan namelijk niet vanuit intrinsieke motivatie, maar vanuit extrinsieke motivatie. Wat is het verschil tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie? 

Doe je dingen intrinsiek of extrinsiek gemotiveerd?

Intrinsieke motivatie houdt in dat je dingen doet enkel en alleen omdat je het doen van die bezigheden, activiteiten, werkzaamheden of taken op zích leuk vindt.
Extrinsieke motivatie houdt in dat je iets voornamelijk of helemaal doet in verband met externe ‘beloningen’ die je er door krijgt. Voorbeelden zijn: salaris, status, een auto van de baas, goede arbeidsvoorwaarden, een mooie functieaanduiding, aanzien, bewondering, je uniform, financiële zekerheid, baanzekerheid, hopen op bevestiging van je ouders, je ouders bewijzen dat je het kunt, en dergelijke. 

Niet kunnen genieten

Genieten doen we van werk dat ons intrinsiek motiveert. Wanneer je niet geniet van je werk, ben je extrinsiek gemotiveerd. Dit hebben we niet door, want we beseffen niet dat we intrinsieke motivatie ontberen. We komen er achter wanneer we van onze somberte, futloosheid of vermoeidheid af willen, of wanneer we door een depressiviteit of burn-out thuis zitten. 

Zelfverloochening

Door coaching van inmiddels meer dan 520 klanten heb ik ontdekt dat er een belangrijke diagnose zit onder het niet kunnen genieten, somberte, futloosheid, vermoeidheid, depressie(ve gevoelens) en burn-out. Die diagnose luidt: zelfverloochening. 
Zelfverloochening kent twee vormen:
Zelfverloochening doordat je niet de dingen doet die je diep in je hart leuk vindt.
En zelfverloochening doordat je dingen doet die je diep in je hart niet leuk vindt.

Energieniveau

Deze twee vormen van zelfverloochening gaan altijd samen:
je doet én dingen niet die je leuk vindt,
én je doet dingen die je niet leuk vindt. 
Van het doen van dingen die je leuk vindt, krijg je positieve energie. Van het doen van dingen die je niet leuk vindt, krijg je negatieve energie. Omdat je geen positieve energie krijgt en tegelijkertijd wel negatieve energie, staat jouw energiemeter in het rood. Dat is die somberte, futloosheid, vermoeidheid, depressie(ve gevoelens) of burn-out. 
Dit kan er dus allemaal spelen als je niet (meer) kunt genieten. 

Twee verschillende groepen mensen

Ten aanzien van het niet kunnen genieten bestaan er twee groepen mensen.
De ene groep bestaat uit mensen die eigenlijk nooit goed hebben geweten wat ze leuk vinden.
En de andere groep bestaat uit mensen die verschillende of veel dingen kunnen opnoemen die ze leuk vinden. 

Je hebt nooit geweten wat je leuk vindt

Als je nooit hebt geweten wat je leuk vindt, vloeit dat voort uit affectieve verwaarlozing en de educatieve verwaarlozing in je jeugd. educatieve verwaarlozing is affectieve verwaarlozing, maar dan ten aanzien van hobby’s, interesses, school, opleidingskeuze en beroepskeuze. Het uit zich in het weinig of (vrijwel) geen belangstelling tonen voor wat het kind zélf leuk vindt. Verder in het onvoldoende belangstelling tonen voor school of voor welke opleiding het kind zelf het liefst wil.  

Gepusht zijn

Daarnaast kan ook van educatieve mishandeling sprake zijn geweest.
Dat is het geval als je bent gepusht in dingen die je niet zelf had gekozen. De meest genoemde tijdsbestedingen zijn: piano of viool moeten leren spelen, terwijl je zelf bijvoorbeeld liever gitaar wilde leren spelen of wilde leren drummen. Of je ging een sport doen omdat een van je broers of zussen of ouders er ook op zat. Ten aanzien van werk kan de verwachting zijn gewekt dat het logisch was dat je het bedrijf van je vader over zou nemen. Of dat je ook de opleiding of het beroep van een van je ouders zou kiezen. Of dat je rechten of medicijnen zou gaan studeren. 

Ontmoedigd worden

Een andere variant van educatieve mishandeling is als je werd ontmoedigd in datgene wat je zelf heel graag wilde. De kans daarop was groter wanneer je iets cultureels of creatiefs wilde doen, omdat daar volgens je ouders “geen droog brood in te verdienen” was. Of omdat die opleiding geen “werkzekerheid” bood of omdat je er weinig in kon bereiken. Onze ouders projecteerden dan, onbedoeld en onbewust, hun eigen behoefte aan zekerheid en controle op ons. 
Hierdoor hebben we altijd onze tweede keuze gedaan, en nooit onze eerste, intrinsieke, keuze. 

Je kunt veel dingen opnoemen die je leuk vindt

Je schrijft met gemak vier, vijf of, al je even iets meer tijd neemt, zelfs meer dan tien dingen op die je leuk vindt.
Maar je doet ze geen van alle, ondanks dat je ze leuk vindt. Je kunt allerlei redenen opnoemen om die leuke dingen niet te doen. Je hebt geen tijd. Of er is niemand die met jou meegaat en alleen heb je geen zin. Er moet eerst nog een hele andere klus worden gedaan, voordat je dat leuke ding kunt doen; dat leuke ding moet nog maar even wachten. Of om dat leuke ding te kunnen doen moet er nog iets van zolder of bij iemand anders vandaan worden gehaald, of moet er eerst nog iets worden gerepareerd, besteld, geoefend, getraind of geleerd. 

Redenen

Dit zijn de redenen die we zelf hebben om die leuke dingen niet te doen. Wat we niet door hebben, is dat er andere onderliggende dingen aan de orde zijn waarom we ons er niet toe kunnen zetten. En dan komen we weer bij de zelfverloochening en het negatieve energieniveau. 
Moeite om te kunnen genieten heeft dus verschillende onderliggende oorzaken in de jeugd en verschillende triggers in het heden. Daarom is inzicht nodig in beide. 

Samenvatting tot nu toe

Moeite om te kunnen genieten komt door belemmerende factoren (een bepaalde levensgebeurtenis in je latere leven). Daarom helpt het advies om leuke dingen te gaan doen niet. We kunnen ook (non)verbale boodschappen in onze jeugd hebben meegekregen over dat je nuttig bezig moest zijn. Daarnaast ben je extrinsiek gemotiveerd (‘beloningen’ in plaats van puur omdat je de activiteit leuk vindt). De onderliggende oorzaak van het niet kunnen genieten is zelfverloochening. Er zijn mensen die nooit hebben geweten wat ze leuk vinden en mensen die zo een aantal dingen kunnen opnoemen die ze leuk vinden. De onderliggende oorzaak van zelfverloochening zit in je jeugd (educatieve verwaarlozing en/of educatieve mishandeling). 

Wat is er nodig om (weer) te kunnen genieten?

Hoe kun je weer genieten? 
Om te kunnen genieten is een tweesporenbeleid nodig.
Het ene spoor behelst dat inzicht nodig is in de belemmerende factor(en), en om op grond daarvan te kijken wat jouw motieven en beweegreden destijds daarvoor waren. Op grond daarvan krijg je inzicht in je eigen aandeel in die betreffende belemmerende factor. Dan worden er zowel blinde vlekken als onjuiste aannames en interpretaties inzichtelijk. Dit doe ik tijdens een Eendaagse Coaching.

Als je je vicieuze cirkel wilt doorbreken, je belemmeringen wilt loslaten of alsnog je volledige ontwikkelingspotentieel wilt aanboren, help ik je daarmee in een Eendaagse Coaching.

Gevoel 

Het andere spoor het alsnog ontwikkelen van je gevoel. 
40% van de huidige (qua leeftijd) volwassenen is niet veilig gehecht. Mensen die met hun zoekwoorden op mijn website zijn gekomen, horen daartoe. Onze ouders waren niet in staat tot het aangaan van een emotioneel gezonde/veilige hechting met ons als kind. Dat ze daartoe niet in staat waren, vloeit overigens voort uit de onveilige hechting in hun eigen jeugd. 
We hebben het niet door, maar door affectieve en educatieve verwaarlozing en geestelijke en educatieve mishandeling hebben we ons gevoel niet kunnen ontwikkelen.

Bewustwording

We zijn ons er niet van bewust dat we ons gevoel niet hebben ontwikkeld. Onze emotie en onze impulsiviteit zien we aan voor ons gevoel. Dat wat we voor liefde aanzien, blijkt emotionele behoeftigheid, redderrol, of blijkt compensatie te zijn voor wat we in onze jeugd op emotioneel gebied hebben ontbeerd. 

Basis

We hebben ons eigen overlevingsgedrag en vermijdingsgedrag niet door en dat is volstrekt logisch. Wat in onze jeugd namelijk functioneel was (fight, flight, freeze), kan in ons latere leven belemmerend werken. In feite is elk symptoom en elke diagnose het gevolg van een tevergeefse poging om te dealen met iets.
We willen af van het ene en we willen andere dingen bij en in onszelf ontwikkelen. De basis daarvan is het alsnog ontwikkelen van je gevoel. Om te kunnen genieten is het nodig om alsnog je gevoel te ontwikkelen.