Dat eeuwige schuldgevoel

Dit artikel verscheen eerder in Body & Mind, no. 27 (2013). Download dit artikel als PDF.

We kennen dat gevoel allemaal wel: je hebt spijt dat je iets op een bepaalde manier hebt gedaan of gezegd en had dat liever anders willen doen. Als het goed is, ebt dat gevoel al gauw weer weg, maar bij sommige mensen niet.

Die voelen zich bijna continu schuldig om van alles en nog wat. Het beheerst hun leven. Hoe komt dat en wat is eraan te doen? De deskundige legt uit: “Bij schuldgevoel heb je echt levenslang als je er niks aan doet.”

Psychologe Ammy van Bedaf helpt mensen in haar praktijk Loslaten.nu om van hun – vaak jarenlange – schuldgevoel af te komen.

“Ruim 40% van alle mensen heeft een emotioneel ongezonde jeugd gehad. Met andere woorden: ze zijn in hun jeugd tekortgekomen, hun waarde werd door de ouders niet bevestigd, er werd alleen gezegd wat ze niet goed deden en niet wat ze wel goed deden en ze werden niet serieus genomen en niet gehoord. Daardoor voelden ze zich niet geliefd en onzeker en niet goed genoeg.
Of wat ook vaak is gebeurd: als kind zag je dat één van de twee (of allebei) ouders ongelukkig was, kreeg je medelijden met die ouder en wilde je die proberen te helpen. Het kind wilde de ongelukkige ouder redden, ontzien, verzorgen en cijferde zich weg. Tevergeefs. Want dat kind kwam er uiteindelijk achter dat al dat helpen niet tot het gewenste resultaat leidde. Dat bezorgt een kind een enorm gevoel van falen. Het kind gaat denken dat hij/zij niet goed genoeg is, niet voldoet. Allemaal met als gevolg dat ze nu met een of ander hardnekkig schuldgevoel rondlopen,” zegt de psychologe.

Emotioneel misbruik

“Het is goed om je te realiseren dat je ouders hun best hebben gedaan,” aldus de psychologe. “Zij zijn tenslotte ook weer het product van hun opvoeding. Met andere woorden: ze voedden hun kinderen op een manier op die ze zelf ook hebben geleerd en meegemaakt.”

Het heeft volgens de psychologe geen zin om het probleem van de oorzaak van je schuldgevoelens met je ouders te bespreken.

“Grote kans dat zij zullen reageren zoals ze dat vroeger deden. Met als gevolg dat je opnieuw wordt afgewezen en gekwetst. Dan ben je nog verder van huis. Want afwijzing van je ouders is de ergste afwijzing die er bestaat. Die gaat zelfs dieper dan die van een geliefde. De boosheid over het eventuele onrecht wat je in je jeugd is aangedaan, moet er wel uit, maar die kun je tijdens je helingsproces beter eventueel al boksend in een kussen of een matras ontladen.”

Ze vervolgt: “Mijn cliënten hebben vaak een jeugd gehad die de schoonheidsprijs niet verdient. Neem kinderen van ongelukkige ouders. Die konden zelf geen kind zijn. Ze moesten van zichzelf de ongelukkige ouder(s) redden, helpen en verzorgen. Terwijl ze in plaats daarvan eigenlijk in hun kindertijd ongestoord hadden moeten kunnen spelen en genieten.”

Gevolgen

“Het schuldgevoel dat ze het niet goed doen/hebben gedaan, achtervolgt hen hun hele leven. Altijd weer steekt dat monster de kop op, want die mensen hebben het gevoel dat ze niet voldoen en dat alles ook nog eens aan hun ligt.
Mensen met extreem veel schuldgevoel kunnen vaak zogenaamd pleasing-gedrag vertonen, willen het anderen naar de zin maken, kruipen door zelfopoffering gauw in de rol van Moeder Theresa en hebben weinig zelfvertrouwen. Maar ook schamen ze zich snel, hebben ze een extreme controledrang omdat ze alles in de hand willen houden aangezien dat veilig zou zijn.
En heel belangrijk: ze hebben hun gevoel vaak geblokkeerd. En doen alles met hun hoofd en verstand, vandaar dat ze vaak piekeren. Emoties hebben ze diep weggestopt.
Wat ik ook vaak zie is dat mensen met een groot schuldcomplex bindingsangst hebben. Ze durven zich in een relatie niet kwetsbaar op te stellen en geen emotionele of fysieke intimiteit – seks – aan te gaan. Sommigen zijn helemaal paranoïde geworden. Anderen zijn puur masochistisch bezig en gaan zichzelf letterlijk beschadigen of raken verslaafd aan alcohol, drugs of eten.”

De psycholoog vervolgt: “Hiermee maskeren ze het ene met het andere probleem. Ondertussen voelen ze zich steeds slechter over zichzelf. Ze denken dat ze niet voldoen, dat anderen beter zijn, leuker zijn en ga zo maar door. Deze manier van leven weerhoudt hen ervan om van het leven te genieten, want schuldgevoel – en alle gevolgen ervan – werkt als een rem op genieten. En het gaat heus niet alleen over grote issues, juist niet, maar veel vaker over heel kleine dingen.
Heel erg, want schuldgevoel kan iemands leven totaal ruïneren. Sommige mensen zien zelfs geen uitweg meer door hun immense gevoelens van schuld en schaamte en worden daardoor suïcidaal. Het is een onderschat probleem in de samenleving.”

Hoe komt iemand van zo’n diepgeworteld schuldgevoel af?

“In de therapiesessie gaan we naar de oorsprong, naar de wortel van je schuldgevoelens. Om te beginnen gaan we de illusie doorprikken dat je een emotioneel gezonde jeugd hebt gehad. We gaan afpellen wat je schuldpatronen precies zijn, waar die vandaan komen en op welke manieren deze patronen zich in het dagelijks leven uiten. Dat is bij iedereen weer anders. Vervolgens moet boosheid, gevoelens van eenzaamheid.”

Angst loslaten

“Daarna leer ik je hoe je de schuldpatronen van vroeger kunt herkennen en veranderen. Hoe je de angst om niet goed genoeg te zijn kan loslaten. En ik help mensen om weer bij hun gevoel te komen, want omdat deze mensen zo slecht kunnen voelen, kunnen ze ook slecht genieten. Dat genot staan ze zichzelf haast niet toe. Alsof je dat niet zou verdienen. Allemaal misvattingen die uit de weg moeten worden geruimd.
Ik leer zo iemand ook hoe hij of zij zichzelf alsnog emotioneel kan opvoeden, want dat was in hun jeugd een achtergebleven gebied. Je moet leren jezelf te gaan waarderen, jezelf goed te keuren, te complimenteren en jezelf goed genoeg te vinden. Alles wat je vroeger niet kreeg aan emotionele steun, ga je nu jezelf leren geven.
Vervolgens maak ik daar een uitgebreid rapport van. Met alle handvatten die je nodig zou kunnen hebben. Daar kun je mee aan het werk. Maar geduld is vereist. Het is een geleidelijk proces. Iemand is misschien niet binnen drie weken van alle schuldgevoelens af, maar ze worden wel steeds minder en zullen op den duur verdwijnen. De uiteindelijke beloning zal groot zijn, want leven zonder schuldgevoel is een feest!”

 

Deel dit artikel